Babalık gazetesinden günümüze Konya yerel basını

Matbaanın icadı, insanlık tarihinin en önemli buluşlarından biridir. Johannes Gutenberg, bu buluşuyla yavaş akan bir nehre hız kazandırmıştır. Matbaa sayesinde bilgi birikimi artmış, bununla da sınırlı kalmayarak artan bilginin dolaşımı da çoğaltılan kitaplar sayesinde artmıştır.

Kanadalı ünlü İletişim Bilimcisi Marshall McLuhan, insanlık tarihini dört önemli döneme ayırmıştır. McLuhan’a göre bunlar, Kabile Çağı, Edebiyat Çağı, Basım Çağı ve Elektronik Çağı’dır.[1]

McLuhan, yazının icadıyla Kabile Çağı’nın sona ererek Edebiyat Çağı’nın başladığını, matbaanın icadıyla ise Edebiyat Çağı’nın sona erdiğini ve Basım Çağı’nın başladığını öne sürmektedir.

Niall Ferguson, “Sanayi devrimi öncesindeki dönemin en önemli teknolojik yeniliği kesinlikle matbaaydı”[2] tespitinde bulunarak matbaanın önemine vurgu yapmaktadır. Kalıpların ve harflerin harika bağdaşımı, oranı ve uyumu broşürlerin ve kitapların çok hızlı basılmasına olanak verdi.[3] Gutenberg’in umduğunun aksine, tekel altına alınamayacak kadar güçlü bir teknolojiydi. Mainz’deki ilk atılmıı izleyen birkaç yıl içinde en başta İngiliz William Caxton olmak üzere taklitçilerce her tarafta matbaalar açıldı-Köln (1464), Basel (1466), Roma (1467), Cenedik (1469), Nürnberg, Utrecht, Paris (1470), Floransa, Milano, Naporu, (12471), Augsburg (1472), Budapeşte, Lyon, Valencia (1473) Krakow, Bnugge (1474), Lübeck, Breslau (1475), Westminster, Rostock (1476), Cenevre, Palermo, Messina (1478), Londro (1480), Anvers, Leipzig (1481), Odense (1482) ve Stockholm (1483)[4] Daha 1500’de sırf Almanya’da 200’den fazla matbaa vardı. Almanca basılan eserlerin toplam sayısı 1518’de 150 iken, 1519’da 260’a, 1520’de 570’e ve 1524’te 990’a çıktı.[5]

Baskı teknolojisinde yaşanan gelişme hemen akabinde iletişim teknolojilerine de etki etmiş, bir haberleşme aracı olarak gazete ortaya çıkmıştır. Sonraki süreçte yeni haberleşme araçları kitle iletişim sektörüne dahil olsa da gazete hala en önemli haber alma araçlarından biri olarak önemini korumaktadır.

Gazeteler, yayın bölgelerine ve yayın zamanlarına göre farklılık gösterebilmektedir. Bunları, küresel, ulusal, bölgesel ve yerel yayın yapanlar ile günlük, haftalık, haftasonu, 15 günlük, sabah, akşam v.b. kategorilerde değerlendirmek mümkündür.

Biz bu çalışmamızda, Konya örneği üzerinden yerel basını inceleyeceğiz. Ancak yerel basına gelmeden önce Konya’nın önemine vurgu yapmamız gerekmektedir. Orta Anadolu’da yer alan Konya tarihi bir şehirdir. Süleyman Şah 1076 yılında Konya'yı Anadolu Selçukluları'nın başkenti yapmış, bilahare başkent 1080 yılında İznik'e nakledilmiştir. İlk haçlı seferi sırasında İznik şehri tekrar Bizans'ın eline geçmiş, sultan I. Kılıçarslan da 1097 tarihinde başşehri tekrar Konya'ya taşımıştır. Bu tarihten 1277 yılına kadar Konya aralıksız Anadolu Selçuklu Devleti'nin başkenti olmuştur.[6] Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılmasının ardından Karamanoğlu Beyliği, kendisini Selçukluların varisi olarak görmüş ve Konya’yı ele geçirmiştir. Osmanlılarla Karamanoğlu Beyliği arasında uzun süren mücadelelerde şehir defalarca el değiştirmiş, Fatih Sultan Mehmet zamanında Karamanoğlu Beyliği’ne kesin olarak son verilerek Konya da Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Konya yüzölçümü bakımından Türkiye’nin en büyük ilidir. 31 ilçesi olan Konya’nın, 2015 yılı nüfusu 2 milyon 130 bin 544’tür. Konya Türkiye İstatistik Kurumu’nun Adrese Dayalı Nüfus Sayımı sonuçlarına göre, Türkiye’nin 7’inci büyük ili durumundadır. [7]

Çoğunluğu Selçuklular döneminden kalma tarihi eserlere sahip olan Konya, tarım, sanayi ve turizm şehri olarak ön plana çıkmaktadır. 1 milyar 353 milyon dolarlık ihracatın[8] yapıldığı Konya, aynı zamanda her yıl 2 milyonun üzerinde turistin ziyaret ettiği bir şehirdir. İkisi devlet, ikisi vakıf olmak üzere toplam dört üniversitenin eğitim verdiği şehirde, ayrıca önemli bir öğrenci nüfusu da bulunmaktadır.

Yerel Basın

Yerel basına geçmeden önce yerelin tanımını yapmak gerekmektedir. Türk Dil Kurumu yereli, “Sınırlı bir yerle ilgili olan, lokal”[9] şeklinde tanımlamaktadır. Genel bir tanım yapılacak olursa, ana unsurun bir parçası veya bir bölümü olarak da tanımlanabilir. Buna göre yerel basın, ülke geneli yerine daha dar dağıtımla bir ya da birkaç il/ilçedeki okura ulaşan, belirli il ya da bölgeye ilişkin haberlerin yoğunlukta bulunduğu basılı periyodik yayınların bütünüdür.[10]

Ülke geneline yayın yapan ve “ulusal basın” ya da “yaygın basın” olarak nitelenen basına göre yerel basın toplam gazete adedi içerisindeki oranı çok yüksektir. 2015 yılında yayımlanan gazetelerin yüzde 89,6’sı yerel, yüzde 4,1’i bölgesel, yüzde 6,3’ü ise yaygın (ulusal) yayın yaptı. Tirajda ise tablo bunun tam tersi istikamettedir. Toplam tirajın yüzde 14,6’sını yerel, yüzde 1,8’ini bölgesel, yüzde 83,6’sını ise yaygın (ulusal) gazete ve dergiler oluşturdu. Gazetelerin yıllık tirajının yüzde 88,7‘sini günlük gazeteler,  dergilerin ise yıllık tirajının yüzde 50,7’sini aylık, yüzde 21,5’ini ise haftalık dergiler oluşturdu.[11]

Konya’da İlk Gazeteler

Konya, Cumhuriyet öncesinde İstanbul’dan uzaklaştırılmak istenen aydınlar için sürgün yerlerinden biriydi. Sürgüne gönderilenler arasında gazeteciler de var. Ebuzziya Tevfik bu isimlerden biriydi. Osmanlı bürokratlarından, bir dönem Konya Valiliği yapan Tevfik Biren, Konya’da karşılaştığı Ebuzziya için, “Matbuat tarihinde daima ismi yaşayacak kişilerdendi. Zira matbaacılık ve gazetecilikte memleketimize bir takım yenilikler getirmiş, Mecmua-i Ebüzziya ve Takvimi Ebüzziya tesisleri de, ehemmiyetleri sebebiyle zamanının emsalsiz müesseseleri idiler”[12] demiştir. Sürgünlerle Konya’ya gelen aydınlar, burada taşra basının oluşmasına tecrübe ve birikimleriyle katkıda bulunmuşlardır. Ayrıca, Milli Mücadele döneminde de İstanbul’dan, Anadolu’ya geçen bazı isimlerin bir süre Konya’da basın yayın yoluyla kurtuluş mücadelesine destek oldukları görülmektedir. Konya basının, bu tecrübeden beslendiğini günümüzde dahi görmek mümkündür.

Konya’da basın tarihi 1869’a kadar geriye gitmektedir. O dönemde Konya Valiliği yapan Vali Ahmet Tevfik Paşa kente iki litoprafya, bir de tipograf makinesi getirerek ilk matbaayı kurmuştur. Burada Konya Vilayet Gazetesi 1870’de yayın hayatına girmiştir.[13] “Konya” ismiyle yayınlanan bu gazete resmi bir gazetedir.[14]

Konya gazetesi ilk resmi gazete olarak yayınlanmıştır ancak şehrin özel gazetelerle tanışması ancak 40 yıl mümkün olmuştur. İkinci Meşrutiyet’in ilanı ila birlikte tüm Osmanlı coğrafyasında özellikle basın alanında bir hareketlenme yaşandığı görülmektedir. Konya’da 1908’de Viyokoli’nin “Rehber’i” 1909’da Hacı Osman Efendi’nin “Meşrık-İrfân’ı” 1910’da Yusuf Mahzar’ın “Babalık’ı”, 1919’da Islah-ı Medaris Cemiyetinin “Islah-ı Medaris’i”, 1920’de Mehmet Emin Bolay’ın “İbret’i”, 1922’de Müftüzâde Tevfik’in “Halk” matbaası bunlardandır.[15]

Konya Gazeteciler Cemiyeti kente kurulan gazeteleri Cumhuriyet’ten önce ve Cumhuriyet’ten sonra yayınlananlar olarak iki gruba ayırmış ve kronolojik olarak şöyle sıralamıştır: [16]

Cumhuriyet’ten önce gazeteler: Babalık (1910-1952), Meram (1910-1911), Osmanlı (1911-1914), Tekamil (1911), Öğüt (1917-1923), Telgraf Haberleri (1918-1919), İntibah (1919-1920), İbret (1919-1920), Halk (1920-1922).

Cumhuriyet’ten sonra gazeteler: Hedef (1924), Duygu (1930), Ticaret Gazetesi (1933), Yeni Anadolu (1932-1934), Zaman (1934-1936), Yeni Ses (1934-1940), Çağ (1934-1936).

Cumhuriyet öncesinde yayınlanan gazetelerden Babalık’ın hem Konya basın tarihi hem de Türk basın tarihi için özel bir önemi bulunmaktadır. Çünkü Anadolu’da yayınlanan gazetelerin hepsi Mütareke ve Milli Mücadele döneminin gazeteleridir ve Anadolu topraklarının kurtuluşunu amaç edinen bir zorunluluktan doğmuştur. Babalık gazetesi ise Milli Mücadele’den 10 yıl önce 23 Aralık 1910’da kurulmuştur.[17]

Gazetenin kurucusu Yusuf Mazhardır. Meşrutiyet yıllarında Konya’da çıkan “Meşrik-i İrfan Gazetesi”nin başyazarlığını yapan Yusuf Mazhar, dönemin valisi Arifi Paşa ile görüşerek gazetenin imtiyazının kendisine verilmesini ister. Mazhar’ın bu isteğini güler yüzle karşılayan Arifi Paşa, yardımsever ve babacan tavırlarından dolayı gazetenin isim babası da olmuş, yeni gazetenin ismi “Babalık” olarak belirlenmiştir.[18]

Gazete, meşrutiyetçi ve hürriyetçi bir çizgide yayın yapmakla birlikte itidalli bir politika belirlemiş ve kısa sürede pek çok tanınmış ismin yazdığı bir yayın haline gelmiş ve bu yönüyle “Mekteb-i Edeb” unvanını da kazanmıştır… Babalık Gazetesi’nin başlangıç itibarıyla düzenli bir yayın aralığı yoktur. Haftada bir ve sonra iki çıkan gazete, bu sayıyı zamanla artırmıştır. Bu da ekonomik sıkıntılardan ve imkânsızlıklardan olsa gerektir. Küçük boy ve 4 sayfa olarak basılan gazete, 10 paradan satılmıştır. Sayfa adedini, maddi imkânları nispetinde 2, 4 ve 6 sayfa olarak artıran gazete, gelirini, satıştan ve aldığı ilanlardan sağlamıştır. Haberlerini, muhabirler, yerel basın, İstanbul basını ve yabancı gazeteler ve ajanslardan elde eder. En çok iktibas yaptığı gazete, İstanbul basınından “Tanin”dir.[19]

1921 yılının 5 Nisan günü, ilk defa haftanın her günü çıkan günlük bir gazete olan[20] Babalık, Milli Mücadele tarihi açısından önemli görevler üstlenmiştir.  Gazete, Mustafa Kemal’i Samsun’dan Erzurum’dan Sivas’tan bu yana, Ankara’ya kadar çizdiği çizgiyi izleyegelmiş, Ulusal Meclisin açılısını halka müjdelemiş, fırkacılık ihtiraslarının, küçük menfaatlerin daime üstünde kalmasını bilmiş, ileri fikirlerin başsavunucusu olmuştur.[21]

Babalık gazetesi, Kurtuluş Savaşı’na yayınlarıyla aktif olarak destek olmuştur. Büyük Taarruz’un başladığı günlerde, taarruzun her yeni gelişmesini, sabah akşam çıkardığı ilavelerle halka duyurmuştur. Bu ilaveler halka parasız dağıtılmıştır. İşte bu nedenle Garp Cephesi Kumandanı İsmet Paşa, gazetenin başyazarı Samizade Süreyya’ya çektiği telgrafta, “Babalık’ı Garp Cephesi’nin vefakar bir arkadaşı addediyoruz” cümlesini kullanmıştır.[22] Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın, “Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri” cümlesiyle sonuçlanan tarihi emrinin tam metni de 3 Eylül 1922’de Babalık’ta yayınlanmıştır.[23]

Babalık gazetesinin kurucusu Yusuf Mazhar, Başyazar ve Yazı İşleri Müdürü Samizade Süreyya’dır. Namdar Rahmi, Reşat Ekrem Koçu, Şair Yahya Saim, Sadettin Nüzhet, Enver Behnan Şapolyo ve Server İskit gibi isimler bu gazetenin yazar kadrosunu oluşturmuşlardır. Sarıklı bir mürettip olan Takva*, uzun yıllar bu gazeteye emek vermiştir.[24]

Bu isimlerden bazıları daha sonra basın ve edebiyat dünyasında tanınan isimler haline gelmişlerdir. Gazete yazarlarından Reşat Ekrem Koçu, İstanbul Şehir Ansiklopedisi’nin yazarıdır. İstanbul Ansiklopedisi, yirminci yüzyılda İstanbul üzerine yazılmış metinlerin hem en tuhafı ve parlağıdır, hem de biçimi, metinlerinin dokusu ve havasıyla İstanbul’un ruhuna en uygun düşenidir.[25] Gazetenin diğer bir yazarı Namdar Rahmi ise Konya’da, Naci  Fikret ile birlikte Enerjetizm (Konya Felsefe Okulu)’in kurucularından biri olmuştur.[26] Enerjetizm, etkisi her ne kadar düşük de olsa Türk Felsefe Tarihi’nde yer almayı başarmış fikri bir harekettir.

Konya yerel basın tarihinde Milli mücadeleyi desteklemiş olan Öğüt gazetesinin de önemli bir yeri vardır. Öğüt gazetesi, aslında Afyon’da kurulmuştur. Yunanlıların İzmir’i işgal etmelerinin ardından Konya’ya taşınmıştır. Konya’nın da İtalyanlar tarafından işgal edilmesiyle Öğüt gazetesi, bu kez Ankara’ya taşınmış ve 1921 yılının Temmuz ayından itibaren de Akşam adıyla yayınını sürdürmüştür. Yazı İşleri Müdürlüğü’nü Sadri Ertem üstlendiği gazetede, Münir Müeyyet Bekman, Lütfü Arif Kerameddin, Raif Nezihi, Celâl Davut ve Enver Behnan gibi isimler yazılar yazmıştır. Öğüt gazetesi 1923 yılında kapanmıştır.[27]

İkinci Meşrutiyet’in ilanıyla pek çok derginin de Konya’da çıkmaya başladığı görülmektedir. Cumhuriyet’in ilk yıllarında da fikir  ve edebiyat dergileri çıkmıştır. Bunların en önemlisi Enerjetizm hareketinin yayın organı olan Yeni Fikir Dergisi’dir. Derginin kurucusu Naci Fikret, Yeni Fikir’i neden çıkardıklarını açıklarken daha önce çıkarılmış dergiler hakkında da bilgi vermektedir: “Çevremizde ilmi ve felsefi bir çığır açmak gayesiyle bu dergiyi kurmak lüzumunu duyduk. Konya’da bundan önce bazı dergiler çıkmıştır. 1909’da Ahmet İhsan Barika’yı, 1910’da Cevdet Tahir, Halit Zeki ve ben Ufk-ı Ati’yi, 1913’te Muzaffer Hamit ve Hulki Amil Şahap’ı, aynı yıl Viyolaki Efendi ile Muhtar Bey Rehber’i, 1917’de Namdar Rahmi Ocak dergisini, 1919’da İbrahim Hakkı Hak Yolu’nu 1924’te Sıtkı İş Ocağı’nı, 1925’te Edip Nazım Resimli Zaman’ı, 1925’te yine Sıktı ve Ziya Çalık Sanat dergisini çıkardılar”[28]

Günümüzde Konya Basını

Konya günümüzde de yerel basın açısından son derece zengin bir şehirdir. Kamu Kurumları’nın ilanlarını dağıtmakla yükümlü olan Basın İlan Kurumu Konya Şubesi en yoğun şubelerden biridir. Şube Müdürü Özden Konur’a göre bu yoğunluk özellikle 2014 yılının Nisan ayında kabul edilen Büyükşehir Yasası’nın daha da arttı. Çünkü yasa öncesinde sadece ilk merkezindeki gazetelerden sorumlu olan Basın İlan Kurumu, artık o tarihten sonra ilçelerdeki gazetelerden de sorumlu hale geldi.[29]

Basın İlan Kurumu verilerine göre Konya kent merkezinde 15 günlük gazete çıkmaktadır. Bunlar, Anadolu Manşet, Anadolu Telgraf, Pusula, Hakimiyet, Konya Postası, Konya Yenigün, Konya’nın Sesi, Memleket, Merhaba, Yeni Haber, Anadolu’da Bugün, Konya Takip, Yeni Konya, Yeni Meram ve Rasyonel Haber gazeteleridir.[30] Konya’nın ilçelerinde ise Basın İlan Kurumu’ndan ilan almakta olan 32 gazete çıkmakta, merkez ve ilçelerde çıkan gazete sayısı böylece 47’ye ulaşmaktadır. Bu sayının 1999 yılında 5, 2000 yılında 6 olduğu görülmektedir.[31] Atilla Girgin’in çalışmasında yer alan bu rakamların, sadece kent merkezini kapsadığı muhtemeldir. Aynı zamanda Konya, çıkan gazete sayısı ile, İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük şehirler de dahil olmak üzere Türkiye’de en fazla düzenli yerel gazetenin yayınlandığı şehirdir.

Sayıyı bu rakamın üzerine çıkarmak da mümkündür ancak, çalışmamızda Basın İlan Kurumu Konya Şubesi’nin verilerini esas aldık. Çünkü Türkiye’nin her tarafında, bir hevesle çıkarılan ancak değişik sebeplerle bir süre sonra yayınını sonlandıran çok sayıda yerel gazete bulunuyor. Onun için Basın İlan Kurumu da ilan vereceği gazetelerde yayın istikrarı aramakta ve bunun için bazı kıstaslar getirmektedir.

Günlük bir gazetenin Basın İlan Kurumu’ndan ilan alabilmesi için Konya kent merkezinde, kurulduğu günden itibaren en az 36 ay kesintisiz yayın yapmış olma şartı gerekiyor. Bu süre ilçelerde 24 aydır. Haftalık yayın yapan gazetelerde ise bekleme süresi 6 ay olarak belirlenmiştir, ancak günlük yayınlanan bir gazetenin olduğu yerleşim yerinde Basın İlan Kurumu haftalık gazeteye ilan vermemektedir. Ayrıca, yine şehir merkezindeki gazeteler için en az 500, ilçelerdeki gazeteler için en az 100 baskı yapması da ilan alabilme şartları arasında yer almaktadır. Önemli bir başka ölçüt de istihdam sayısıdır. Gazetelerin Basın İlan Kurumu’ndan ilan alabilmesi için en az 7 kişiyi istihdam ediyor olması gerekmektedir. Çalışan sayının yedinin katlarınca artması ise ilan gelirini artırıcı bir etkiye sahiptir.[32]

Yeni Meram Gazetesi

Yeni Meram gazetesi Konya’nın en eski ve köklü gazetesidir. Tarihi Babalık gazetesine kadar uzanmaktadır. Yeni Meram gazetesinin en önemli özelliği ise kurulduğu günden günümüze kadar aynı ailede kalarak yayınını sürdüren Konya’daki en eski gazete olmasıdır.

Yeni Meram Gazetesi’nin temelleri 1927 yılında kurulan Ülkü Matbaası’na kadar uzanmaktadır. Ülkü Matbaası, Kurtuluş Savası’nda ve Cumhuriyetin ilk yıllarında en önemli yerel gazeteler arasında yer alan Babalık Gazetesi’nin ünlü mürettibi olan Ahmet Bahçıvan tarafından kurulmuştur. Ülkü matbaası aynı zamanda Latin Harflerini kullanan Anadolu’da ilk, Türkiye’de ilk birkaç matbaa içinde yer almıştır.[33]

1945 yılına kadar Ülkü adıyla matbaa isleri yapan Ahmet Bahçıvan, bu dönemde kapanmakta olan Selçuk isimli yerel bir gazeteyi alarak bir süre daha hayatta kalmasını sağlamış, 1947 yılı geldiğinde ise bu gazeteyi kapatarak Meram isminde bir gazeteyi yayınlamaya başlamıştır. Bu gazete, logo renginin yeşil olması nedeniyle halk arasında “Yeşil Meram” olarak adlandırılmıştır. 1950 yılında matbaada gerçekleştirilen yenilikler nedeniyle Meram Gazetesi’nin ismi Yeni Meram olarak değiştirilmiştir.[34]

Ahmet Bahçıvan’ın kurucusu olduğu Yeni Meram gazetesi günümüzde ailenin üçüncü kuşak temsilcileri tarafından yönetilmektedir. Ahmet Bahçıvan’ın oğlu Mustafa Bahçıvan gazetenin imtiyaz sahibi olarak görülmekle beraber, gazete ve matbaa fiili olarak çocukları Ahmet Hakan, Tufan Ali ve Çağatay Bahçıvan tarafından yürütülmektedir.[35]

Bir dönem 15 bin tiraja kadar çıkabilmiş[36] olan ve Konya’da ciddi kamuoyu oluşturma etkisine sahip olan Yeni Meram gazetesi, her ne kadar altyapıya ait gücünü bugün de koruyor olsa da aynı satış rakamlarına bugün ulaşamamaktadır. Sadece Türkiye’de değil, dünyada görülen gazetelerin genel tiraj kaybını Yeni Meram gazetesi de yaşamaktadır. Gazetenin günlük satışı 600 ile 800 arasında değişmektedir.[37]

Yeni Meram gazetesi bir yerel gazeteye oranla hem çalışan hem de teknik imkanlar açısından oldukça iyi durumdadır. Tamamı renkli çıkan gazetenin toplam, 22 çalışanı bulunmaktadır. Haber merkezinde görevli 13 çalışandan 5’i iletişim fakültesi mezunudur. 11 gönüllü yazar da değişik aralıklarla gazetede köşe yazası yazmaktadır.[38]

Basın İşletmeleri de diğer bütün işletmeler gibi kar elde etmek amacıyla kurulmuş işletmelerdir.[39] Onun için gazetelerin gelir kaynakları da yayınlarını sürdürebilmeleri açısından önem arz etmektedir. Yeni Meram gazetesinin gelir kaynaklarını Basın İlan Kurumu’ndan aldığı ilan gelirleri ile reklam ve satış gelirleri oluşturmaktadır. Okuyucuya 75 kuruş fiyat üzerinden sunulan gazetenin, satış adedi düşük olduğundan bu kalemden fazla bir gelir elde edebildiği söylenemez. Bundan dolayı yayının sürdürebilmesi için geriye reklam ve ilan gelirleri kalmaktadır. Gazete, Basın İlan Kurumu’ndan aylık 15-20 bin lira civarında ilan geliri ile 10 bin lira civarında reklam geliri elde etmektedir.[40]

Yeni Konya Gazetesi

Konya’nın bir diğer köklü yayını da Yeni Konya gazetesidir. 1 Haziran 1949 tarihinde Mustafa Naci Gücüyener tarafından yayınlanmaya başlanmıştır. Günümüzde yayınını sürdüren en eski gazetedir.[41] 1966 yılında Konya’daki gazete yöneticileri bir araya gelerek Yeni Konya gazetesi çatısı altında birleşme kararı aldı. 1997 yılı başında Gücüyenerler gazeteyi, Hüseyin Oğuz’a devrederek yayıncılıktan çekilmişlerdir. Bundan sonra gazete için inişli çıkışlı günler başlamıştır. 1 Mayıs 1997-31 Aralık 2001 tarihleri arasında Endüstri Holding’in bünyesine katılan gazete, 9 Ağustos 2002 tarihine kadar 220 gün yayın hayatına ara verdikten sonra Hüseyin Oğuz’un yönetiminde, DYP Genel Başkan Yardımcısı Mümtaz Yavuz’un mali desteğiyle yeniden yayınlanmaya başlamıştır. 2005 yılı sonlarında bir süre Anadolu Tıp Merkezi sahibi Ömer Faruk Pekcan’ın desteğiyle bir süre yayınlanan gazete, içine düşülen mali sorunların aşılamaması sonrasında Anadolu Medya Grubu (ANMEG)’na satıldı. Gazete, 24 Şubat 2006 tarihinden itibaren ANMEG tarafından yayınlanmaya başlanmıştır.[42] ANMEG, Kontv başta olmak üzere bazı radyo ve internet sitelerini bünyesinde barındıran Konya merkezli bir yayın kuruluşudur. 10 Haziran 1992’de kurulan[43] Kontv, Türkiye’nin ilk televizyonlarından biridir.

Ahmet Özer’in yayın sahibi olarak göründüğü Yeni Konya gazetesinin günlük tirajı ortalama bin 500’dür ve bunun 400 kadarı abone usulü ile dağıtılmaktadır. 13’ü muhabir, toplam 23 kişilik bir ekip tarafından hazırlanan gazetenin farklı aralıklarla yazan gönüllü yazarları da bulunmaktadır. Gazete çalışanlarından 4’ü iletişim fakültesi mezunu, bir de kadrolu yazarı bulunmaktadır. Gazetenin gelir kaynaklarının önemli bir bölümünü Basın İlan Kurumu’ndan aldığı aylık 20-25 bin lirayı bulan reklam geliri oluşturmaktadır. [44] Anadolu Medya Grubu bünyesinde faaliyet gösteren gazetenin, yerel ölçekli bir yayına göre, önemli bir reklam gelirinin olduğunu da düşünülebilir. Matbaası olmayan ve dört sayfası renkli olan Yeni Konya gazetesi ücret karşılığında, yine Konya’da yayınlanmakta olan Hakimiyet gazetesinin matbaasında basılmaktadır.[45]

Merhaba Gazetesi

Yeni Meram ve Yeni Konya gazetelerinin ardından Konya’nın en eski üçüncü gazetesi Merhaba’dır. 20 Ağustos 1969 tarihinde yayınlanmaya başlayan Merhaba gazetesi, eski Başbakanlardan Necmettin Erbakan’ın, bir fikir ve siyasi hareket olarak geliştirdiği, “Milli Görüş”ün Konya’daki yayın organı olarak kurulmuş ve aynı çizgide yayınını sürdürmektedir. Ulusal yayın yapan Milli Gazete ile benzer bir yayın politikasına sahip olan gazete, Milli gazeteden 4 yıl önce, 12 Ekim 1969 yılında yapılan genel seçimlerin hemen öncesinde kurulmuştur. Gazetenin, Konya’dan bağımsız milletvekili adayı olan Necmettin Erbakan’a yakın isimler tarafından kurulduğu, seçimin ardından da yayınını sürdürdüğü görülmektedir.

Kendi matbaası olan gazete, 3 bin 500 tirajla, Konya’nın en fazla baskı yapan gazetesidir. Tirajın önemli bir bölümünü aboneler oluşturmaktadır. Gazetede toplam 30 kişi istihdam edilmekte, bunlardan 22’sini fikir işçileri oluşturmaktadır. Çoğu iletişim fakültesi mezunu olmak üzere çalışanların 5’i üniversite mezunudur. Gazetenin ayrıca düzenli ve ücretsiz yazan 30 da gönüllü yazarı bulunmaktadır.[46]

Gazetenin, gelir kaynaklarının da diğer gazetelere oranla bir miktar daha yüksek olduğu görülmektedir. Hem tirajının hem de gelirlerinin yüksek olmasında, siyasi çizgisinin etkili olduğu düşünülebilir. Anonim şirket olarak faaliyetlerini sürdüren Merhaba gazetesi, Basın İlan Kurumu’ndan aylık ortalama 25 bin lira ilan gelir elde etmektedir. Gazete, ayrıca aylık ortalama 50 bin liralık da reklam almaktadır.[47]

Alınan reklam ve ilan sayısına göre 16 ile 20 sayfa arasında değişerek günlük yayın yapan Merhaba gazetesinin 4 sayfası renklidir.

Hakimiyet Gazetesi

Hakimiyet Gazetesi, Yeni Gazete İletişim Yayıncılık San. Tic. Ltd. Şti. unvan adıyla Yusuf Gürbüz tarafından 2 Ağustos 1997 tarihinde kurulmuştur.[48] 20 yıl önce kurulan gazete kendisini kabul ettirmiş ve kentin önemli yayın organlarından biri haline gelmiştir. Kendi matbaası olan Hakimiyet 800’ü abone olmak üzere 2 bin 200 civarında tiraja sahiptir. Gazetede, 20’si haber merkezinde olmak üzere 25 kişi çalışmaktadır. Çalışanlardan 2’si ön lisans, 6’sı iletişim fakültesi olmak üzere 12’si lisans mezunudur. Gazetenin 30 da gönüllü yazarı bulunmaktadır.[49]

Hakimiyet gazetesinin reklam ve ilan gelirlerinin Konya ölçeğinde iyi olduğu görülmektedir. Gazete, Basın İlan Kurumu’ndan aylık yaklaşık 30 bin lira ilan geliri ile 45 bin lira reklam geliri elde etmektedir.[50] 16 sayfa olarak çıkan gazetenin 2 sayfası renklidir.

SONUÇ

Türkiye’de gazetecilik yapmak oldukça zordur. En önce gazete satışları nüfusa kıyaslandığında çok düşüktür. Yerel basının durumu ise ulusal basına göre çok daha kötüdür. Teknik imkanlar, kalifiye iş gücü eksikliği kaliteli yayınların ortaya çıkmasını engellemektedir. Gazetelerin yeterli satışa ulaşamaması ve reklam alamaması finansman sorununa sebep olmakta o da alt yapı eksikliklerinin giderilmesini ve kalifiye eleman istihdamını zorlaştırmaktadır.

Diğer illerle kıyaslandığında Konya’da yerel basının bir nebze daha iyi olduğunu söylemek mümkündür. Öncelikle, Konya’nın günümüzde de tarihi süreç içerisinde de nüfus olarak büyük bir şehir oluşu, coğrafi olarak merkezi bir konuma sahip olması, matbaayla, dolayısıyla da basınla tanışmasını erken kılmıştır.

Osmanlı döneminde fikir adamları ve gazeteciler için sürgün yerlerinden biri olması da Konya’da basının gelişmesini olumlu yönde etkilemiştir. Bu isimlerin en tanınmışı Ebuziya Tevfiktir. Türk basın tarihinin önemli isimlerinden biri olan Ebuziya Tevfik, 1900 yılında Konya’ya sürgün edilmiş ve İkinci Meşrutiyet’in ilanına kadar Konya’da ikamete zorunlu kılınmıştır. Milli Mücadele döneminde de pek çok aydının İstanbul’dan kaçarak Konya’ya geldikleri de görülmektedir. Çalışmamızda geniş olarak yer vermiş olduğumuz Babalık gazetesinin yazar kadrosunun önemli bir bölümü İstanbul kökenlidir. Bu isimlerin bilgi, birikim ve tecrübelerinin Konya’da basın geleneğinin oluşmasına katkı sağlamış olduğu söylenebilir.

İkinci Meşrutiyet’in hemen ardından Konya’da pek çoğunun ömrü kısa da olsa çok sayıda gazete ve derginin çıktığını görmekteyiz. 1910 yılında yayınlanmaya başlayan Babalık gazetesi zaman zaman ara verse de 1952’ye kadar yayınını sürdürmüş ve Konya basını için adeta bir okul işlevi görmüştür. Orada yetişen isimler daha sonra bugün de yayınlarını sürdüren Yeni Meram ve Yeni Konya gazeteleri kurmuş veya bu gazetelerin kadrolarını oluşturmuşlardır.

Konya, günümüzde İstanbul’da dahil en fazla gazetenin çıktığı şehir olarak hala basının canlı olduğu bir kenttir. Ancak Türkiye genelinde olduğu gibi Konya’da da gazetelerin bir takım sorunları bulunmaktadır. Bu sorunların başında düşük tiraj ve finansman gelmektedir. Konya’da da diğer pek çok ilde olduğu gibi, gazeteleri Basın İlan Kurumu’ndan elde edilen gelirler ayakta tutmaktadır. Ancak bu gelirin de gazetelerin yayın yapmasına imkan sağlamakla birlikte yatırım yapıp niteliği artırmalarına yetmediği görülmektedir.

Basında nitelik sorunun yaşanmasının önemli bir sebebi de gazete sahiplerinin ağırlıklı olarak matbaa veya ajans işletmecilerinden ya da siyasi parti temsilcilerinden oluşmalarıdır. Bu durum gazeteyi amaç olmaktan çıkararak araç haline getirmektedir. Farklı sektörlerde faaliyet gösteren bir gazete sahibi, medya dışı şirketleri aracılığıyla daha fazla kar elde etmeyi ya da siyasi statü kazanmayı hedeflemekte, bu hedefi için de gazeteyi bir araç olarak kullanmaktadır. Kanaatimizde bu sorun çözülmeden, hem ulusal basında hem de yerel basında nitelik sorununun çözülmesi pek mümkün görülmemektedir. 

KAYNAKÇA

Atilla Girgin, Türk Basın Tarihinde Yerel Gazetecilik, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2001

Fatma Rezan Hürmen, Bürokrat Tevfik Biren’in II. Abdülhamid, Meşrutiyet ve Mütareke Hatıraları, Pınar Yayınları, İstanbul, 2006

Hilmi Ziya Ülken, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015

Niall Ferguson, Uygarlık, Batı ve Ötekiler, Çev: Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2012

Nurdoğan Rigel, 21’inci Yüzyıl İletişim Çağını Aydınlatan Kuramcılar: Kadife Karanlık, Su Yayınları, İstanbul, 2005

Nuri İnugur, Basın ve Yayın Tarihi, Der Yayınevi, İstanbul, 1993

Orhan Pamuk, İstanbul, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006

Semra Atılgan, Basın İşletmeciliği, Beta Yayınları, İstanbul, 1999, s.16

DİĞER KAYNAKLAR

Anadolu Yayın Grubu Hakkında, http://anmeg.com.tr/hakkimizda.php 02.12.2016

Basın İlan Kurumu Konya Şubesi Yeni Yerinde www.hurriyet.com.tr/basin-ilan-kurumu-konya-subesi-yeni-yerinde-37064986, 02.12.2016

Fahri Özparlak, 64 Yıl Bitip, 65. Yıla Girdiğimiz Gazetecilik İlgim, Yeni Konya Gazetesi, 01.06.2013

Mehmet Ali Hacıgökmen, Türkiye Selçukluları Zamanında Konya’nın Devlet Merkezi Oluşu, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 29, 2011

Oğuz Akçakoca, Konya Yerel Basınının Yapısal ve İçerik Analizi ile Bir Yerel Basın Model Önerisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2006

Türkiye İstatistik Kurumu, 215 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları

Türkiye İstatistik Kurumu, 2015 Yılı Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye İstatistik Kurumu, 2015 Yılı Yazılı Medya İstatistikleri

 Yerel Gazeteler, www.bik.gov.tr/yerel-gazete/ 02.12.2016

Yusuf Mazhar ve Babalık Gazetesi http://www.konyayenigun.com/haber/103937/Yusuf_Mazhar_ve_Babalik_Gazetesi.html, 30.11.2016

YAPILAN GÖRÜŞMELER

Basın İlan Kurumu Konya Şube Müdürü Özden Konur (22.11.2016)

Yeni Meram Gazetesi Haber Müdürü Barış Yaman (26.11.2016)

Yeni Konya Gazetesi Muhasebe Müdürü Ali Rıza Bey (26.11.2016)

Merhaba Gazetesi Muhasebe Müdürü Adem Turan (26.11.2016)

Hakimiyet Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Mustafa Uğurlu (26.11.2016)

---

[1] Nurdoğan Rigel, 21’inci Yüzyıl İletişim Çağını Aydınlatan Kuramcılar: Kadife Karanlık, Su Yayınları, İstanbul, 2005, s. 20

[2] Niall Ferguson, Uygarlık, Batı ve Ötekiler, Çev: Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2012, s. 84

[3] Ferguson, age, s.84

[4] S.H. Steinberg, Five Hundred Years, s. 22-5, aktaran, Ferguson, age, s.84-85

[5] Ferguson, age, s.85

[6] Mehmet Ali Hacıgökmen, Türkiye Selçukluları Zamanında Konya’nın Devlet Merkezi Oluşu, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 29, 2011

[7] www.tuik.gov.tr, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2015, 25.11.2016

[8] www.tuik.gov.tr, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı, 2015, 25.11.2016

[9] www.tdk.gov.tr, 26.11.2016

[10] Erkan Yüksel ve Halil İbrahim Gürcan, Habercinin El Rehberi, Soru ve Örneklerle Haber Toplama ve Yazma Kural ve Teknikleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları No:1263, Eskişehir 2001, s.5., aktaran, Oğuz Akçakoca, Konya Yerel Basınının Yapısal ve İçerik Analizi ile Bir Yerel Basın Model Önerisi, Yüksek Lisans Tezi, 2006, s.7

[11] Türkiye İstatistik Kurumu, Yazılı Medya İstatistikleri, 2015

[12] Fatma Rezan Hürmen, Bürokrat Tevfik Biren’in II. Abdülhamid, Meşrutiyet ve Mütareke Hatıraları, Pınar Yayınları, İstanbul, 2006, s.261

[13] Fahri Özparlak, 64 Yıl Bitip, 65. Yıla Girdiğimiz Gazetecilik İlgim, Yeni Konya Gazetesi, 01.06.2013

[14] Mustafa Yalçın Bahçıvan (Yeni Meram Gazetesi Sahibi), Yerel Basın Tarihi Konulu Görüşme (11.01.2005) Aktaran, Akçakoca, age, s.16

[15] Özparlak, agy.

[16] Konya Basınında 1993-1995, Konya Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, , Konya: 1995, s. 7. Aktaran, Akçakoca, age, s. 19

[17] Nuri İnuğur, Basın ve Yayın Tarihi, Der Yayınevi, İstanbul, 1993, s. 359

[18] http://www.konyayenigun.com/haber/103937/Yusuf_Mazhar_ve_Babalik_Gazetesi.html, 30.11.2016

[19] http://www.konyayenigun.com/haber/103937/Yusuf_Mazhar_ve_Babalik_Gazetesi.html, 30.11.2016

[20] İnuğur, age, s.360

[21] Fuat Sürayya Oral, Cumhuriyet Basın Tarihi 1923-1973, Nefise Matbaası: Ankara, s. 49. Aktaran, Akçakoca, s.17

[22] İnuğur, age, s.361

[23] Ömer Sami Coşar, Milli Mücadele Basını, İstanbul, 1964, s.148. Aktaran, İnuğur, age, s.361

*Yeni Meram gazetesinin kurucusu Ahmet Bahçıvan’a Babalık gazetesindeki çalışma arkadaşları “takva” lakabını takmışlardır.

[24] İnuğur, age, s.360-361

[25] Orhan Pamuk, İstanbul, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006, s.146

[26] Hilmi Ziya Ülken, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015, s.618

[27] Bahçıvan, agg, Aktaran, Akçakoca, age, s. 18

[28] Ülken, age, s.639

[29] www.hurriyet.com.tr/basin-ilan-kurumu-konya-subesi-yeni-yerinde-37064986, 02.12.2016

[30] www.bik.gov.tr/yerel-gazete/ 02.12.2016

[31] Atilla Girgin, Türk Basın Tarihinde Yerel Gazetecilik, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2001, s.273-274

[32] Bilgiler Basın İlan Kurumu Konya Şube Müdürü Özden Konur ile yapılan görüşme sonucu elde edilmiştir. Görüşme tarihi: 22.11.2016

[33] Bahçıvan, agg, Aktaran, Akçakoca, age, s.70

[34] Bahçıvan, agg, Aktaran, age, s.71

[35] Akçakoca, age, s.73

[36] Akçakoca, age, s.71

[37] Yeni Meram Gazetesi Haber Müdürü Barış Yaman’la gazete hakkında görüşme 26.11.2016

[38] Yaman, agg

[39] Semra Atılgan, Basın İşletmeciliği, Beta Yayınları, İstanbul, 1999, s.16

[40] Yaman, agg.

[41] Fahri Özparlak, 64 Yıl Bitip, 65. Yıla Girdiğimiz Gazetecilik İlgim. Yeni Konya Gazetesi 01.06.2013

[42] Özparlak, agy.

[43] http://anmeg.com.tr/hakkimizda.php 02.12.2016

[44] Yeni Konya Gazetesi Muhasebe Müdürü Ali Rıza Bey’le yapılan görüşme. 26.11.2016

[45] Ali Rıza Bey, agg.

[46] Merhaba Gazetesi Muhasebe Müdürü Adem Turan ile yapılan görüşme, 26.11.2016

[47] Turan, agg.

[48] Akçakoca, age, s.85

[49] Hakimiyet Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Mustafa Uğurlu ile yapılan görüşme, 26.11.2016

[50] Uğurlu, agg.