İsrail devleti İkinci Dünya Savaşı’nı
müteakiben, İngiltere’nin manda yönetimindeki Filistin’den çekilmesi ve
Birleşmiş Milletlerin bölgede Arap ve Yahudilerden oluşan iki devletli bir yapı
önerisi ile 1948 yılında kurulmuştur. Arapların itirazı da İsrail Devleti’nin
ilanını engelleyememiştir (CIA-The World Factbook-İsrail).
Dünyadaki tek Yahudi devleti olan İsrail’in dini temelli çok geriye giden bir tarihi vardır. Dünyada binlerce yıl dağınık olarak yaşayan Yahudiler, bir birlerine bağlı kalmalarını sağlayan inanç yapıları sayesinde azınlık olarak yaşamalarına rağmen asimile olmamışlardır.
İsrail’in ilk bin yıllık tarihini anlatan
başlıca kaynak Tevrat’tır. Tevrat’a göre, Yahudilerin kökü ilk peygamberlerden
Hz. İbrahim, Hz, İshak ve Hz. Yakub’a dayanmaktadır. O tarihlerde
Mezopotamya’dan Filistin topraklarına hayvancılıkla uğraşarak göçebe bir kabile
gelmiştir. Bu kabile tek tanrıya inanıyordu ve Tevrat’a göre Tanrı, bu kabileye
söz konusu toprakları vaad etmiş ve buraya yerleşmelerini sağlamıştı (Döner,
1997-13)
Tevrat’a göre İsrail kelimesinin kaynağı,
Tanrının Hz. Yakup’a verdiği bir isimdir. Tevrat ve Kur’an’da Hz. Yakub’un 12
oğlu ve onlardan gelenler “İsrail Oğulları” olarak adlandırılmıştır (Döner,
1997-13)
İsrail Oğullarının, tarihi zorunlu göçler ve
sürgünlerle geçmiştir. Hz. Yakup zamanında Filistin topraklarında kıtlık
yaşanması sebebiyle Mısır’a göç eden İsrail Oğulları, bu ülkede birkaç kuşak
kalmış, Firavunlar tarafından esir ve köle olarak çalıştırılmıştır. Hz. Musa
zamanında Firavun’un elinden kurtularak Filistin’e geri dönmüşlerdir (Döner,
1997-13)
Göçebe olarak yaşayan Yahudiler, Hz. Yuşa’nın
Eriha Şehrini ele geçirmesiyle yerleşik hayata geçmeye başlayarak
devletleşmişler, Hz. Davut ve Hz. Süleyman zamanında İsrail Krallığının
sınırları genişlemiş ve Milattan Önce 1000’li yıllarda Ortadoğu’da önemli bir
güç haline gelmiştir. Hz. Süleyman’ın vefatının ardından Krallık Yahuda ve
İsrail olmak üzere ikiye bölünmüştür. İsrail Devleti, Asurluların saldırısı
sonucunda M.Ö. 722’de, Yahuda Krallığı ise Babillilerin M.Ö. 586 saldırısı ile
yıkılmıştır (Döner, 1997-14).
Asurlular ve Babilliler iki krallığa son
vermekle kalmamış, aynı zamanda Yahudi halkını esir alarak yanlarında
Mezopotamya’ya götürmüşlerdir. Perslerin Babil Krallığı’nı yıkmasından sonra,
Yahudilerden bir kısmı tekrar Filistin’e dönmüşler, kısa bir süre bağımsız
devlet kurmayı da başarmışlardır. Ancak İsrail Krallığına Roma İmparatorluğu
tarafından son verilmiş, Yahudiler sürgüne gönderilmiştir (Döner, 1997-14).
Roma ordusunun Kudüs’ü yıkmasının ardından Yahudiler dünyaya dağılmış ve 2 bin
yıl boyunca tekrar bir araya gelememişlerdir.
Yahudiler, dünyaya dağılmakla beraber, kendi
ibadethaneleri etrafında kenetlenerek kendi inançlarını yaşamaya devam etmişler
ve dini birliktelik sayesinde varlıklarını asimile olmadan korumayı
başarmışlardır. Yahudi toplumu için, inanç birlikteliğine ek olarak bir gün
Filistin’e tekrar dönme ve kendi devletlerini kurma düşüncesi de ayrı bir toplumsal
motivasyon kaynağı oluşturmuştur.
Siyonizm olarak, adını Kudüs yakınlarındaki
“siyon” isimli tepeden alan, Yahudilerin Filistin’e dönme düşüncesi, 1882
yılında Rusya’da yaşanan Yahudi katliamı ve Fransa’daki Dreyfus Olayı ile
politik bir hareket halini almıştır. Bu iki olay da 19. Yüzyılda Yahudi sorunun
ön plana çıktığını göstermektedir. Avrupa’da kapitalist birikim ve tekelleşme
karşısında ortaya sınıf Yahudilerin küçük burjuva rekabetinden şikayetçi olmaya
başladı bu yüzden Yahudiler Rusya ve Batı Avrupa’da istenmiyordu (Döner,
1997-16). Yahudiler, 1881’de Rusya’da meydana
gelen “Pogrom”ları (Yahudi köylerinin yağmalanması olayları) müteakip 1882
yılında Hovevei Zion (Siyon Aşıkları) örgütünü kurarak, zirai yerleşimler
kurmak üzere Osmanlı idaresindeki Filistin’e göç etmeye başlamışlardır (Ojalvo,
2013).
Örgütlenmiş politik
Siyonizm’in kurucusu, Viyanada eğitim görmüş Macaristanlı bir Yahudi olan
Theodor Herzl’dir. 1895 yılında İngilizlerin desteğiyle bir Yahudi Devleti’nin
kurulması amacıyla Filistin’nde veya Arjantin’de koloniler kurulması fikrini
savunmuştur. Bu amaç doğrultusunda 1897 yılında İsviçre’de ilk Siyonist
kongreyi toplamıştır (Döner, 1997:16-17)
Yahudilerin, Filistin
topraklarına göçüne ilişkin, önce Almanlarla sonra II. Abdulhamit’e görüşen
Herzl sonuç alamayınca İngiltere’ye yönelmiş ancak onlar da Arapların tepkisini
almamak için sıcak bakmamışlardır. Çünkü o dönemde Filistin’ndeki Yahudi nüfusu
60 bin dolayında, Arap nüfusu ise 700 bine yakındı (Döner, 1997:18)
Çalışmalarını sürdüren Yahudiler
için, I. Dünya Savaşı önemli bir fırsat olmuştur. Filistin’i topraklarını
elinde tutan Osmanlı Devleti savaştan mağlup ayrılınca Filistin’den çekilmek
zorunda kalmış, bu dönemde Yahudi göçü de bölgeye artmıştır. 1930’lu yıllarda
Avrupa’daki faşist hareketlerin yükselmesiyle Filistin’e doğru göç dalgası daha
hızlanmıştır. II. Dünya Savaşı’nın ardından ise İngiltere’nin savaşı kazanan
tarafta olmakla beraber dünya siyasetindeki belirleyici gücünü ABD’ye
kaptırmasıyla Filistin’deki manda yönetimini bırakmış bunun üzerine İsrail 14
Mayıs 1948 tarihinde bağımsızlığını ilan etmiştir.
1.
İsrail’de Medya
Günümüzde İsrail Devleti parlamenter
demokrasi ile yönetilmektedir ve ülkenin nüfusu yaklaşık 8 milyon 200 bindir.
Nüfusun yüzde 74.8’ini Yahudiler, geriye kalanın büyük çoğunluğunu ise Araplar
oluşturmaktadır. Resmi dili, İbranice ve Arapça’dır (CIA-The World
Factbook-İsrail, 2017).
İsrail Devleti, güçler ayrılığına dayanan
parlamenter demokrasi ile yönetilmekte ve erkler, yasama meclisi (Knesset),
yürütme ve yargıdan oluşmaktadır. Sistemin temeli, erklerin dengelenmesi
prensibine dayanır. Yürütme Knesset denetimindedir. Yargının tam bağımsızlığı
söz konusudur (Döner, 1997: 23).
Devletin başı cumhurbaşkanıdır. Bu makam
devletin bütünlüğünü temsil eder ve partiler üstüdür. Cumhurbaşkanının
yetkileri büyük ölçüde semboliktir, seremoni ile yapılır ve Knesset tarafından
adaylar arasından beş yıllık süre için basit oy çoğunluğuyla seçilir (Döner,
1997:23).
Ekonomik olarak İsrail son yıllarda devlet
egemenliğinde, merkezileşmiş, korumacı bir ekonomiden liberal serbest pazar
politikalarına geçerek önemli değişikliğe uğramıştır. Son yirmi yılda, İsrail
ekonomisi 1980'lerin krizden ve yükselen enflasyonundan kurtulmuş ve bugün
özellikle ileri teknoloji sektöründe, elektronik ve yazılım geliştirme
alanlarında son derece gelişmiş ve sanayileşmiş durumdadır (Gentile, 2017).
Filistin’de medya tarihi 19. yüzyılın ikinci
yarısına dek geriye gitmekte, ilk gazetelerin Osmanlı imparatorlu döneminde Arapça
ve İbranice olarak yayınlanmaya başladıkları görülmektedir. Filistin'deki
İbranice basın, 1863 yılında haftalık Ha-Levanon (Kurucusu: Yoel Moshe Salomon ve Michael Cohen)
yayınlanması ile başlamıştır (Gentile, 2017). Bu gazeteden 6 ay sonra ise
Havazzelet gazetesi Hasidik (Polonya Yahudilerince kurulan dini bir
hareket-Sevivon) hareketin yayın organı olarak Haham Israel Bak tarafından
kurulmuştur. Ancak her iki gazetenin yöneticileri bir birlerini illegal yayın
yapmakla şikayet etmiş ve bu iki gazete Osmanlı yönetimi tarafından bir yıl
içerisinde kapatılmıştır (Pressreference, 2017).
Havazzelet gazetesi 1870 yılında ilk kurucu
Bak’ın damadı tarafından yeniden yayınlanmaya başlanmış ve 1911 yılına kadar
yayınını sürdürmüştür. Gazete bu dönemde Filistin’de yaşayan Yahudiler hakkında
haberler vermiş, 1880’li yıllarda Rusya’nın uyguladığı pogromlarda kaçan
Yahudilere yönelik yardım kampanyaları düzenlemiştir (Pressreference, 2017). Aynı döneme denk gelen bir diğer gazete ise
Ben-Yehuda tarafından 1885 yılında devralınan haftalık Hatzvi gazetesidir.
Yehuda 1901 yılında Osmanlı yönetiminden kendi gazetesi için yayın izni almış
ve gazetenin ismini de Hashkafa olarak değiştirmiştir. Gazetenin en önemli
özelliği yeni kelimeler de ekleyerek İbranice’nin canlanmasına yaptığı katkıdır
(Pressreference, 2017).
Filistin’de Osmanlı İmparatorluğu’nun son
dönemlerinde başka gazeteler de yayınlanmıştır. Ancak, Birinci Dünya Savaşı’nın
ardından Filistin’in İngiltere’nin manda yönetiminde kalması sebebiyle, Osmanlı
döneminde gönderilen bazı Yahudi gazeteciler de bölgeye dönmeye başlamış ve
basında canlanma olmuştur. 1917 yılından itibaren, günlük, haftalık, akşam
gazeteleri görülmeye başlamıştır. Bu dönemde dikkat çeken bir diğer husus da
gazete yönetimlerinin Kudüs’ten Tel Aviv’e taşınmaya başlamalarıdır (Pressreference,
2017).
İlk
dönem İbranice gazeteler, ya dini bir okur kitlesine ulaşmayı amaçlamış ya da
İbranice’nin bilgi ve kullanımını modern bir konuşma dili olarak yaymak için
bir araç olarak kullanılmıştır (Gentile, 2017).
Filistin’e yönelik Yahudi göçünün artması ve İbranice
gazetelerin çıkmaya başlaması ile birlikte, bir tepki olarak Filistinliler de
gazeteler çıkarmaya başlamıştır. Bunların ilki Hayfa’da 1908 yılında yayınlanan
ve Yahudi kolonizasyonuna karşı çıkan El-Karmil gazetesidir. 1911 yılında ise
Filastin gazetesi yayınlanmaya başlamış, bu gazete de okuyucularını Siyonist
kolonizasyona karşı uyarmıştır (Torstrick, 2004: 71).
1.1. İsrail Gazeteleri
İsrail okur-yazar oranının yüzde 97.8’i olduğu,
nüfusun yüzde 92’sinin şehirlerde yaşadığı bir ülkedir. Gelişmiş bir ülke olan İsrail’de
iletişim sistemlerinin de oldukça ileri olduğu görülmektedir. Ülkede, 11
milyona yakın telefon kullanıcısı ile 6 buçuk (% 79) milyonun üzerinde internet
kullanıcısı bulunmaktadır (CIA World Factbook, 2017).
İsrail’de okur-yazar oranındaki yüksekliğe de
bağlı olarak gazetelere ilginin oldukça fazla olduğunu söylemek mümkündür. 1999
yılı verilerine göre ülke nüfusunun yüzde 62’si günlük, yüzde 79’u ise haftada
en az bir günlük gazete okumaktadır. Ayda en az bir dergi okuyanların oranı ise
yüzde 48’dir (Torstrick, 2004: 69).
İsrail nüfusuna bakıldığında aslında iki
parçalı bir tablo ile karşılaşılmaktadır. Yahudiler ve Müslüman Araplardan
oluşan bu iki kesime ilişkin verilerin de bir birinden farklı olduğu görülmektedir.
Gazete okunurluk oranına bu çerçevede bakıldığında Yahudilerin oranının daha da
arttığı dikkat çekmektedir. Araplar ayrıştırıldığında Yahudi nüfus arasında
haftada en az bir gazete okuyanların oranı yüzde 86’ya, ayda en az bir dergi
okuyanların oranı ise yüzde 58’e çıkmaktadır. İsrailli Filistinliler arasında
ise bu oran daha düşüktür. Filistinlilerin yüzde 63’ü haftada en az bir gazete,
yüzde 34’ü de ayda en az bir dergi okumaktadır (Torstrick, 2004: 69-70).
İsrail’de gazete okunurluğuna ilişkin önemli
bir başka veriyi de çift dilli okur kitlesi oluşturmaktadır. Nüfusun yüzde 19’u
İbranice’nin yanında ikinci bir dilde de gazete okumaktadır. Bunlardan yüzde
13’ünü Rusya göçmeni Yahudiler, yüzde
8’ini diğer ülkelerden göç eden Yahudiler, yüzde 2’lik kesimini ise İsrail
doğumlular oluşturmaktadır (Torstrick, 2004: 69).
İsrail’de günlük olarak yayınlanmakta olan 22
gazeteden 10’u İbranice’dir. Geriye kalan 12 gazeteden 4’ü Arapça, 4’ü Rusça,
2’si İngilizce, 1’eri de Almanca, Fransızca’dır (Journalismnetwork, 2017).
Dünyada pek çok ülkede olduğu gibi İsrail’de
de gazetelerin büyük çoğunluğu üç önemli ailenin elinde toplanmıştır. Schocken
Ailesi Ha’Aretz, Moses Ailesi Yedi’ot Ahronot, Nimrodi Ailesi Ma’ariv
gazetelerini çıkarmaktadır. Ayrıca yayın evleri bulunan bu üç aile çok sayıda
yerel gazeteye de sahiptir. Moses ve Nimrodi ailelerinin dergileri ve müzik
şirketleri de bulunmaktadır (Torstrick, 2004: 71).
1.1.1.
Ha'aretz Gazetesi
İsrail’in en önemli gazetelerinden biri olan
Ha’aretz, 1919'da, bir grup gazeteci tarafından Kudüs’te Hadashot Ha'aretz
(Memleket haberleri) ismiyle yayınlanmaya başlamıştır. Gazete 1923 yılında Tel
Aviv’e taşınmış ve gazetenin Genel Yayın Yönetmeni Dr. Moshe Glickson olmuştur.
Glickson, 14 yıl boyunca bu görevini sürdürmüştür (Jewishvirtuallibrary, 2017).
İsrail’in en eski ulusal gazetesi olan
Ha’aretz (Journalismnetwork, 2017) ülkedeki kentli orta ve üst sınıfa hitap
eden (Caspi, 1986:16) bir gazetedir. Her ne kadar ortanın solunda bir gazete
olarak değerlendirilse de gazete kendisini “İç ve dış politikada liberal
görünümlü” olarak değerlendirmektedir (Haaretz, 2017).
Rusya göçmeni Yahudiler tarafından kurulan
Ha’aretz gazetesi 1935 yılında el değiştirmiş, Filistin’e yeni yerleşen, Alman
Yahudisi işadamı Salman Schocken tarafından satın alınmıştır (Haaretz, 2017).
Gazetenin sahipliği bu ailededir.
Gazetenin geniş bir kadro tarafından yayına
hazırlandığı görülmektedir. Yaklaşık 330 gazeteci, yazar ve editörün görev
yaptığı Ha’aretz gazetesi hafta içi 75 bin Cuma günü ise 95 bin satış
yapmaktadır. Okuyucuların önemli bir bölümünü ise aboneler oluşturmaktadır (Haaretz,
2017).
1.1.2. Yediot Aharonot Gazetesi
İsrail’in köklü gazetelerinden biri olan
Yediot Aharonot, Filistin’in İngiliz manda yönetiminde olduğu dönemde 1939
yılında kurulmuştur, ulusal bir gazetedir (BBC, 2017). Kumarov isimli bir
yatırımcı tarafından akşam gazetesi olarak kurulan Yediot Aharonot gazetesi, “son haberler” anlamına gelmektedir.
İngiliz gazetesi London Evening Standart formatında yayınlanmaya başlamıştır.
Finansal zorluklar yaşayan Kumarov gazeteyi satmak zorunda kalmış, Yehuda Mozes
isimli emlak zengini bir işadamı tarafından satın alınmıştır (Jewishvirtuallibrary,
2017).
Yediot Aharonot gazetesi merkez sağda yer alan,
açıkça milliyetçi, bağımsız bir gazetedir (Gönenç, 2010:241). “Şüphesiz ülkenin bir numaralı gazetesi”
sloganını kullanan gazetenin tirajı hafta içi 300-350 bin civarında, haftasonu
ise 600 bini bulmaktadır (Pressreference, 2017).
1.1.3. Ma’ariv Gazetesi
İsrail'in en yüksek tirajlı ikinci
gazetesidir. İsrail Devleti’nin kurulduğu 1948 yılında Yedioth Ahronoth
gazetesinin şef editörü ve onlarca gazeteci ve teknik ekip kurumlarından
ayrılarak bir gece Ma’ariv’i kurmuşlardır. Yedioth Ahronoth gazetesi çıkamamakla
karşı karşıya kalarak büyük bir kriz yaşamış ancak bu krizi atlatmayı
başarmıştır. İki gazete arasında bitmeyen bir rekabet de vardır (Torstrick,
2008: 71). Bir banker ve yatırımcı olan Oved Ben-Ami tarafından kurulan Ma’ariv
gazetesi İsrail’in ilk akşam gazetesi olmuştur. Hafta içi 160 bin civarında
tirajı olan gazetenin hafta sonu tirajı 270 binin üzerine çıkmaktadır (Pressreference,
2017).
1.1.4. The Jerusalem Post Gazetesi
Filistin’in İngiliz manda yönetimi döneminde
Kudüs’te 1932 yılında kurulmuş, İngilizce yayın yapan gazetedir. Filistin
Postası ismiyle yayın hayatına başlayan gazetenin ilk okuyucuları, İngiliz
yetkililer, eğitimli Filistinliler, Ortadoğu’da İngilizce konuşan diğer kişiler
olmuştur. İsrail devletinin kuruluşunun ardından gazetenin ismi Jerusalem Post
(Kudüs Postası) olarak değiştirilmiş ve İşçi Partisi’nin destekçisi olmuştur.
Gazete 1989 yılında el değiştirerek, Kanadalı Holliger Media Grup’a geçmiş, bu
el değiştirmeyle birlikte gazete editörlerinden oluşan 28 kişi istifa etmiştir.
Yaşanan bu olayla birlikte gazetenin yayın çizgisi de merkez soldan merkez sağa
kaymıştır (Torstrick, 2008: 72)
Jerusalem Post gazetesi, İsrail’in İngilizce
yayın yapan en etkili gazetelerinden biridir. Detaylı ve güvenilir haber
içeriği sağlayan gazetenin yurt içi haftalık tirajı 30 bin, hafta sonu ise 50
bin civarındadır. Gazetenin uluslar arası İngilizce baskısı 70 bin, Fransızca
baskısı ise 7 bin 500 tiraja sahiptir. Gazetenin İsrail’deki okurları arasında
çoğunlukla yabancı diplomatlar ile gazeteciler bulunmaktadır (Pressreference,
2017). Gazete diasporada oldukça etkilidir (Jewishvirtuallibrary, 2017).
1.1.5. İsrael Hayom Gazetesi
İsrail’in yeni gazetelerinden biri olan Hayon
gazetesi 30 Temmuz 2007 tarihinde yayınlanmaya başlamıştır. Başlangıçta haftada
5 gün (pazardan perşembeye kadar) yayınlanan gazete, 20 kasım 2009 tarihi
itibariyle Cuma günü yayınlanan kapsamlı bir haftasonu eki vermeye başlamıştır.
9 haziran 2011 tarihi itibariyle ise internet üzerinden haftada 6 gün olmak
üzere İngilizce baskılı yayına başlamıştır (Hayom, 2017).
Gazetenin günlük tirajı 325 bin, haftasonu
ise 550 bin civarındadır. Bu rakamlarla hafta içi toplam gazete tirajlarının yaklaşık
yüzde 40’ına haftasonu ise yüzde 37.6’sına sahiptir. Gazete, tirajda Yediot
Ahronot gazetesi ile yarışmaktadır. Tabloid boyda çıkan Hayom, İsrail’in tek
ücretsiz ulusal gazetesidir (Israel Hayom, 2017).
1.1.6. Globes
Gazetesi
İbranice ve İngilizce yayın yapan Globes
gazetesi, akşam gazetesidir. Globes, İsrail basını ve medyasında çeşitli
alanlarda faaliyet gösteren Monitin grubunun sahibi olduğu, 1983 yılında
kurulan Globes Publisher Itonut Ltd tarafından yayınlanmaktadır. 45 bin abonesi
olan gazetenin seçkin bir okuyucu kitlesi vardır(Globes, 2017).
1.1.7. Vesti
Gazetesi
Rusya göçmenleri tarafından, 1992 yılında Tel
Aviv’de kurulan günlük Rusça gazetedir. Yedioth Ahronoth Grup tarafından
çıkarılmaya başlanan gazetenin 1996 yılında 200 bin civarında okuru
bulunuyordu. Ancak zamanla Rusça konuşan ülkelerden gelen göçün yavaşlaması ve
daha önce gelenlerin de İbranice konuşmaya başlamasıyla gazetenin satışları
hızla düşmüş 2000’li yılarda 55 bin satışa kadar gerilemiştir (Vesti, 2017)
1.1.8. Diğer Gazeteler
İsrail’de ulusal ve yerel, günlük ve
haftalık, sabah ve akşam yayınlanan çok sayıda gazete bulunuyor. Günlük
gazetelerin tirajı, ücretsiz dağıtılanlar hariç, 500-600 bin civarındadır (Pressreference,
2017). Hafta sonu ise bu rakamın daha da arttığı görülmektedir. İsrail farklı
ülkelerden Yahudi göçüyle oluşmuş bir ülke olduğu için çok farklı dillerde
gazete yayınlanmaktadır. Bu gazetelerin önemli bir bölümü İbranice’dir.
İbranice dışında Arapça, İngilizce, Fransızca, Lehçe, Yidişçe (Doğu Avrupa
Yahudilerinin konuştuğu dil), Amharca, Farça, Ladino (İspanyol Yahudilerinin
konuştuğu dil), Romence, Macarca, Rusça ve Almanca gazeteler çıkmaktadır (Pressreference,
2017).
Yukarıda belirtilenlerin dışında
İsrail’de çok sayıda gazete çıkmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır: Hamodia (Bilgilendirici, Tiraj: 25,000,
Kuruluş: 1950), Le Journal
d'Israël (Tiraj: 10,000, Kuruluş:
1971), Letzte Nyess (Son Haberler: Tiraj: 23,000,
Kuruluş: 1949), Mabat (Tiraj: 7,000, Kuruluş: 1971), Nasha Strana (Ülkemiz, Tiraj: 35,000, Kuruluş: 1970),
Shearim (Kapılar), Viata Noastra (Tiraj: 30,000, Kuruluş: 1950), Yated Ne'eman (Tiraj: 25,000, Kuruluş: 1986) (Pressreference,
2017). B'Sheva (Kuruluş: 2002, Tiraj:
130.000 Dini içerikli, ücretsiz), Calcalist (Kuruluş: 2008, günlük, Ekonomi),
Israel Post (Kuruluş: 2007, Tiraj: 200.000, ücretsiz metro gazetesi), Makor
Rishon (Kuruluş: 1997), The Marker (Kuruluş: 2000), Yated Ne'eman (Kuruluş:
1985), Courier (Kuruluş: 1991, Dil: Rusça), Kol Ha’ir (Haftalık, yerel
gazete-Kudüs), Yedioth Tel Aviv (Yerel-Tel Aviv), Zman Tel Aviv
(Yerel-Haftalık-Tel Aviv) (List of Newspaper in İsrael, 2017).
İsrail'de günlük gazetelerin yanı
sıra, haftalık ve farklı zaman aralığında çok sayıda yayın da vardır. Bu
yayınlar, geniş bir yelpazede farklı konu içeriklerine göre yayınlanmaktadır ve
tirajları binden yüz binlere kadar değişiklik göstermektedir. Bu yayınlardan
bazıları şu şekilde: Aurora (Tiraj: 20,000; Kuruluş: 1963; haftalık,
gurbetçiler için), Bamahane (Kampta, Tiraj: 70,000; Kuruluş: 1934, İsrail
Ordusu Yayını), Jerusalem Report (Tiraj: 65,000 Dünya geneli dağıtılıyor,
Kuruluş: 1959), Laisha (Tiraj: 150,000, Kuruluş: 1946, Kadın dergisi), Otiot
(Kuruluş: 1987, Çocuk dergisi) Ariel (Tiraj: 30,000, Kuruluş: 1962; Dışişleri
Bakanlığı’nca çıkarılan kültür dergisi), Israel Law Review (Kuruluş: 1965),
Nekuda (Batı Şeria ve Gazze’deki Yahudi Yerleşimcilerin Sesi), Israel Journal
of the Medical Sciences (Kuruluş: 1965) ve Sinai (Kuruluş: 1937; Tevrat Bilim
ve Edebiyatı), Lilac (Kuruluş: 2000, İsrailli Arap kadın dergisi), (Pressreference,
2017).
1.2.
Arapça Gazeteler
İsrail’de nüfusun önemli bir bölümü de
Arap nüfus oluşturmakta, dolayısıyla Arapça gazeteler de yayınlanmaktadır. Bu
bölümde İsrail’de yayınlanan Arapça gazeteler ile Filistin’de (Batı Şeria,
Kudüs ve Gazze) yayınlanan önde gelen gazetelere değinilecektir.
1.2.1. Al-İttihad Gazetesi
İsrail’de Arapça çıkan en eski gazete Al-Ittihad
(birlik) gazetesidir ve 60 bin civarında tiraja sahiptir. 1944 yılında yayına
başlayan gazetenin merkezi Hayfa’dır. Gazetenin kurucuları, Emile Toma, Fu'ad
Nassar ve Emile Habibi’dir. İngiltere’nin Filistin’deki manda yönetimi
döneminde kurulan gazete, hem o dönemde hem de sonraki İsrail yönetimi
döneminde değişik sebeplerle defalarca kapatılmıştır. Komünist ideoloji
doğrultusunda yayın yapan gazete, 2006 yılında yaşanan savaşta vurulmuş ve ağır
hasara uğramıştır (Al-Ittihad, 2017).
1.2.2. Al-Sinnara Gazetesi
Bölgedeki Müslüman ve Hıristiyan
Araplara yönelik yayın yapan bir gazetedir (Pressreferance, 2017). 1983 yılında
kurulan gazete, Arapça olarak günlük yayınlanmaktadır. Gazetenin baskısının
yanı sıra internet yayını da bulunmaktadır (Internationalmedianewspaper, 2017).
1.2.3. Kul Al-Arab Gazetesi
“Bütün Araplar” anlamına gelen gazete,
1987 yılında İsrail’in kuzeyinde yer alan ve Arapların yaşadığı Nazareth
kentinde kurulmuştur. Haftalık olarak yayınlanan ve 40 bin civarında tirajı
olan gazete, ağırlıklı olarak Hristiyan Araplar tarafından okunmaktadır ancak Müslüman
Araplar da ilgi göstermektedir (Kul Al-Arap, 2017).
1.2.4. Al-Madina Gazetesi
Hayfa ve Tel Aviv’de çıkan yerel
haftalık Arapça gazetedir. Tabloid formatta yayınlanan gazete 27 bin baskı
yapmakta ve ücretsiz olarak dağıtılmaktadır. 2004 yılında yayına başlayan
gazetede ağırlıklı olarak sağlık, spor, kültür ve sanat haberleri yer
almaktadır (Al-Madina, 2017).
1.2.5. Al-Quds Gazetesi
En eski Arapça gazetelerden biridir.
1951 yılında Mahmud Ebu Zalaf tarafından kurulan gazete 2005 yılına kadar
Zalaf’ın yayın yönetmenliğinde yürümüştür. Ebu Zalaf’ın vefatı üzerine
çocukları gazetenin yayının sürdürmektedir. Kudüs’te günlük yayın yapan gazete,
Filistin’de tirajı en yüksek olan yayındır (Al-Quds, 2017).
1.2.6. Al-Ayyam Gazetesi
Filistin’in
Ramallah kentinde çıkan Arapça gazetedir. Günler anlamına gelmektedir. 1995
yılında yayınlanmaya başlanan gazetenin El-Fetih hareketine yakın olduğu
düşünülmektedir (Al-Ayam, 2017). 10 bin civarında tiraja sahip gazetenin yazarlarının çoğu akademisyenlerden
ve El-Fetih yöneticilerinden oluşmaktadır (BBC, 2017).
Filistin’de yukarıda isimleri geçen
gazetelerin dışında, Al Daar, Al-Hayat Al-Jadeeda, Al Manar, Al Massar, Al
Sabar, Al Safeer Aliqtisadi, Amlalommah, As Sabah, As Sennara, Assabeel, Donia
Al-Watan, Falasteen, Fash Al Maqal, Free Palestine, The Jerusalem Times, Neda
Al Quds, Palestina Liberation, The Palestine Telegraph, Palestine Times, Quds
Neqs, Samidoon, Sawt Al Haqq Wal Hurriya, Wafa News Agency gibi gazateler yayın
yapmaktadır (Onlinenewspapers, 2017).
1.3. İsrail’de
Televizyon Yayıncılığı
Televizyon, İsrail’in en önemli ve en etkili
kitle iletişim aracıdır. Ülkede, televizyon yayınları, 1960’lı yıllarda başlamıştır.
1966 yılında eğitim içerikli yayınlar başlamış olmasına rağmen, politik karşı
çıkma sebebiyle genel televizyon yayını gecikmiştir. İlk düzenli televizyon
yayını ise İsrail’in 20’inci kuruluş yıl dönümünde Mayıs 1968’de
gerçekleştirilmiştir. Buna rağmen ilk televizyon kanalı olan Channel 1’in (1.
Kanal) haber, eğitim programları, eğlence, orijinal yapımlar ve çocuk
programlarının olduğu düzenli yayına geçmesi zor olmuştur (Gentile, 2017).
Televizyon yayını 1980’li yıllara kadar
siyah-beyaz olarak devam etmiş, 1980-1983 yılları arasında İsrail
Parlamentosu’nda yapılan görüşmeler sonucunda renkli yayına geçilmesine karar
verilmiştir. 1986 yılında ikinci televizyon kanalı da deneme yayınlarına
başlamıştır (Gentile, 2017).
Türkiye’de olduğu gibi İsrail’de de özel
televizyon yayıncılığına 1990’lı yılların başında geçildiği görülmektedir. Ülkede,
reklamla finanse edilen özel sahipli televizyon yayınları bu tarihte başlamış, 1991
yılında kablonu televizyona geçilmiştir (Gentile, 2017).
1.3.1. Channel 1 Televizyonu
İsrail’in ilk televizyon kanalıdır. 2 Mayıs
1968 yılında yayına başlayan kanal hala, devlet televizyonu (Israel
Broadcasting Authority) olarak, karasal (dijital), uydu ve kablo aracılığıyla
izleyiciyle buluşmaktadır. 1994 yılına kadar “Israeli Television” ismiyle
yayınını sürdüren kanal daha sonra isim değiştirmiştir. Eğitim içerikli yayın
yapan Channel 1 Televizyonu, Channel 2, Channel 10, Channel 33 ve Knesset
Channel (Meclis Kanalı) ile birlikte karasal yayını bulunan 5 kanaldan biridir.
Televizyon, az miktarda reklam alsa da daha çok devlet tarafından (lisans
geliri) finanse edilmektedir (Media of Israel, 2017).
1.3.2. Channel 2 Televizyonu
4 Kasım 1993 yılında yayına başlayan kanal,
ikinci kanal olarak isimlendirilmektedir. Yayın merkezi Kudüs olan ticari bir
kanaldır. Kablo, karasal ve uydu yayını bulunan Channel 2 televizyonunun
kontrolü, İsrail 2. Televizyon ve Radyo
Otoritesi’ndedir. Keshet ve Reshet medya şirketlerinin imtiyaz sahibi olduğu
kanala İsrail Haber Şirketi ve İsrail Eğitim Televizyonu da içerik
sağlamaktadır (Media of Israel, 2017).
1.3.3. İsrael
Plus (Channel 9)
Eylül 2001'de Lev Leviev başkanlığındaki bir
finans grubu olan Africa Israel Investments, isimli şirket Rusça yayın yapan
bir kanal için girişimde bulunmuş ve olumlu sonuç almıştır. 12 Kasım 2002
yılında yayına başlayan kanal, 2013 yılında el değiştirerek Alexander Levin’e
geçmiştir. Yayınlarını ağırlıklı olarak İbranice altyazı ile Rusça yapmakta
olan televizyon zaman zaman da Rusça alt yazı ile İbranice yayın yapmaktadır.
Rusya göçmeni Yahudileri hedef kitle olarak gören İsrael Plus Televizyonu,
Kanal 9 olarak da bilinmektedir. Kablo yayın ve uydu aracılığıyla izleyiciye
ulaşan televizyonun Kuzey Amerika’da da yayını bulunmaktadır (Media of Israel,
2017).
1.3.4. Channel
10 Televizyonu
28 Ocak 2002 yılında kurulan ticari
televizyon kanallarından biridir. RGE Media Group’a ait olan televizyon
İsrail’deki en fazla ilgi gören iki ticari kanaldan biridir. 2. İsrail Yayın Otoritesi kontrolündeki
televizyon, Kuzey Amerika ve Avrupa’da da kablolu yayınla izlenebilmektedir (Media
of Israel, 2017)
1.3.5. Channel 20 Televizyonu
Yeni bir kanal olan Channel 20, 30 Haziran
2014 yılında yayına başlamış ve Yahudi izleyicileri hedef almaktadır. Karasal,
uydu ve kablo yayını bulunan kanalın sloganı Miras Kanalı (Heritage Channe)’dır (Media of Israel, 2017).
1.3.6. İ24 News Televizyonu
Patrick Drahi tarafından 17 Temmuz 2013
yılında kurulan haber televizyonudur. Yafa ve Tel Aviv’de merkezleri bulunan
televizyon yayınını, birinci dil Fransızca olmak üzere İngilizce ve Arapça
yapmaktadır. See Beyond (Ötesine Bak)
sloganını kullanan televizyonun, dünya genelinde yayını bulunmaktadır. Televizyon,
aynı isimle ABD’de yayın yapan televizyonla kardeş kanaldır (Media of Israel,
2017).
1.3.7. Channel 33 Televizyonu
İsrail’de kurulan eski televizyonlardan
biridir. İsrail Yayın Otoritesi
tarafından, Şubat 1994 yılında kurulan ve kamu yayıncılığı yapan televizyonun
merkezi Kudüs’tür. Karasal yayını bulunan kanalın dili Arapça’dır (Media of
Israel, 2017).
1.3.8. İsrail Eğitim Televizyonu (İsraeli Educational
Television)
1965 yılında, Rothschild Ailesi’nin fon
desteğiyle İsrail Eğitim Bakanlığı’nca kurulan ve Mart 1966’da yayına başlayan
ilk televizyon kanalıdır. Okul çocukları için programlar üretmeye ve yaymaya
odaklanan karasal yayın yapan bir devlet televizyonudur (Media of Israel, 2017).
1.3.9. Knesset Channel (Meclis Televizyonu)
İsrail Parlamentosu (Knesset)’ten yayın yapan
televizyon kanalıdır. 3 Mayıs 2004 yılında kurulan kanalda, ayrıca İsrail
parlamentosuyla ilgili programlar da yer almaktadır. Televizyonun dijital karasal yayını ve uydu üzerinden yayını bulunmaktadır.
Abonelere de görüntü aktarımı yapılmaktadır (Media of Israel, 2017).
1.4. İsrail’de
Radyo Yayıncılığı
Filistin’de ilk radyo yayını
İngiliz manda yönetimi sırasında 30 Mart 1936'da, Kol Yerushalyim (Kudüs’ün
Sesi) ismiyle başlamış, içerik olarak Müslümanlar ve Yahudiler’i kapsayan haber
yayıncılığı yapılmıştır. 1940 yılında ise Kol İsrail (İsrail’in Sesi) adıyla
korsan bir radyonun yayını başlamış ancak bu yayın kısa sürmüş, dönemin
otoritesi tarafından kapatılmıştır. 1948 yılında İsrail’in kurulmasıyla
birlikte Kol Yerushalyim (Kudüs’ün Sesi) Radyosu İsrail’e devredilmiş ve ismi
de bu tarihten sonra İsrail’in Sesi (Kol İsrael) olarak değiştirilmiştir. 1950
yılında ise bu radyoya Galei Tzahal Radyosu (Ordu Radyosu) eklenmiştir. Bu iki
radyo da hala yayını sürdürmektedir (Pressreference, 2017).
1.4.1.
Kol Yisrael (İsrail’in Sesi)
Yukarıda da ifade edildiği
üzere, İngiliz Manda yönetimince kurulan ve daha sonra İsrail’e devredilen
radyo kanalıdır. Devirden sonra radyonun ismi, korsan olarak kısa bir süre
yayın yapan İsrail’in Sesi Radyosu ile değiştirilmiştir. Devlet radyosu olarak,
İsrail Yayın Otoritesi kontrolünde
yayınını sürdürmektedir(Media of
Israel, 2017). 8 radyo kanalı aracılığıyla
müzikten, akademik konferanslara, tartışma programlarına kadar farklı yaş
gruplarını da kapsayan 17 farklı dilde yayın yapılmaktadır (Israel Ministry of
Foreign Affairs, 2017)
1.4.2.
Galei Tzahal (Ordu Radyosu)
24 Eylül 1950 yılında
kurulan ve günümüzde de yayınını sürdüren bir radyodur. Radyoda, haber, müzik,
trafik durumu ve eğitim haberleri ile genel haberlerin yanı sıra eğlence
programları, askeri haberler yer almaktadır. Çalışanlar arasında askeri
personelin yanı sıra sivil personel de bulunmaktadır. Radyo müdürü, sivil
kişiler arasından İsrail Savunma Bakanlığı tarafından belli bir süreliğine
atanmaktadır (Media of Israel, 2017).
Galei Tzahal Radyosu’nun
kardeş bir diğer radyosu ise 1993 yılında yayına başlayan Galgalatz’tır. İsrail’in
popüler radyolarından biri olan Galgalatz, pop müzik ve trafik yayını yapmakta,
buna ek olarak az sayıda farklı içerikte program da radyoda yer almaktadır (Media of Israel, 2017).
1.4.3.
Kol Chai Radyosu
İsrail’de ulusal boyutta,
dini içerikli yayın yapan radyo kanalıdır. 1996 yılında yayına başlayan radyo,
haftanın cumartesi hariç 6 günü yayın yapmaktadır (Media of Israel, 2017)
1.5. İsrail’de
İnternet Medyası
İsrail, internet kullanımının yüksek olduğu
ülkelerden biridir. Nüfusun yüzde 79’unun internet erişimine sahip olduğu (CİAFactbook,
2017) ülkede, internet medyasının da yaygın olduğu söylenebilir. Ülkede
geleneksel medya organlarının aynı zamanda internet yayınları da bulunmaktadır.
Bunun dışında, farklı alanlarda yayınlarıyla öne çıkan internet siteleri de yer
almaktadır.
1.5.1. Debka
File (www.debka.com)
İsrail’in Kudüs merkezli askeri istihbarat
sitesidir. Sitede, terörizm, istihbarat, ulusal güvenlik, askeri ve uluslararası
ilişkiler ile Ortadoğu üzerine analiz ve yorumlar bulunmaktadır. İngilizce ve
İbranice yayın yapan site, 2000 yılının Haziran ayında kurulmuştur. Sitenin
sloganı, "We Start Where the Media
Stop" (Medyanın durduğu yerde başlarız)’dır (Media of Israel, 2017).
Tel Aviv merkezli Bezeq iletişim şirketine
ait internet sitesidir. 1995 yılında kurulan site İsrail’in ilk portalı olma
özelliğine sahiptir ve 2016 yılı itibariyle ülkedeki en fazla ziyaretçiye sahip
sitelerden biridir. İbranice yayın yapan sitede haberin yanı sıra arama ve mail
özellikleri bulunmaktadır (Media of Israel, 2017).
1.6. İsrail’de
Haber Ajansları
İsrail medyasına haber sağlayan iki önemli
haber ajansı dikkat çekmektedir. Bunlar, İsrail Haber Ajansı ve Yahudi Telgraf
Ajansı’dır.
1.6.1. İsrail
Haber Ajansı (ITIM)
İsrail’in büyük gazeteleri ve İsrail’in Sesi
Radyosu (Kol İsrael) tarafından 1950 yılında haber üretmesi amacıyla
kurulmuştur. Uzun bir süre İsrail’in tek haber ajansı olarak faaliyet göstermiş
ancak kendisini yenileyemeyerek 2006 yılında faaliyetlerini durdurmuştur (Gentile,
2017).
1.6.2. Yahudi
Telgraf Ajansı (JTA)
En eski Yahudi ajanslarından biridir. 1917
yılında Amerika Birleşik Devletleri’ninin New York kentinde kurulan ajans,
dünya genelindeki Yahudi toplulukları hakkında haberler toplamakta ve 70
civarındaki abonesine sunmaktadır. Aboneleri arasında İsrail’in önde gelen
gazeteleri de bulunuyor (JewishTelegraphicAgency, 2017).
1.7.
İsrail’de Gazetecilik Eğitimi
1990'ların ortalarına kadar, İsrail'de
gazetecilik eğitimi daha çok sektörde öğrenilmekte, çok az resmi eğitim vardı.
1996 yılından itibaren ise gazetecilik eğitiminin daha kapsamlı ve diplomalı hale
gelmeye başladığı görülmektedir. Günümüzde tüm İsrail üniversitelerinde
gazetecilik ve iletişim eğitimleri verilmektedir. Hebrew, Tel Aviv Bar Ilan,
Hayfa ve Ben Gurion üniversitelerinde lisans, yüksek lisan ve doktora
seviyesinde gazetecilik ve iletişim eğitimleri verilmektedir. Yine Sami Ofer
İletişim Fakültesi’nde lisans düzeyinde gazetecilik eğitimi verilmekte, Open
Üniversitesi’nde gazetecilik kursları düzenlenmektedir. Koteret Gazetecilik ve
Telekomünikasyon Yüksekokulu’nda da yazılı ve internet medyası için 2-3 yıllık
eğitim programı bulunmaktadır (Gentile, 2017).
SONUÇ
Yahudiler, dünyanın din temelli en eski
milletlerinden biridir. Binlerce yıllık bir tarihe sahip olan Yahudi toplumunun
ilk döneminde önce Mezopotamya’dan Filistin’e geldikleri, daha sonra burada
çıkan kıtlık sebebiyle Mısır’a göç ettikleri, uzunca bir dönem Firavunlar
yönetimindeki Mısır’da köle olarak çalıştırıldıktan sonra Musa Peygamber
zamanında tekrar Filistin’e döndükleri ve burada devletler kurdukları
görülmektedir. Ancak bu devletler de Asur ve Babilliler tarafından yıkılmış ve
Yahudiler Mezopotamya’ya köle olarak götürülmüş, Babil Krallığı’nın Persler
tarafından yıkılmasının ardından bir kısmı tekrar Filistin’e dönerek yeniden
devletlerini kurmuşlardır. Son İsrail devleti de Romalılar tarafından yıkılınca
Yahudiler için 2 bin yıllık sürgün tarihi başlamış farklı coğrafyalara
dağılarak yaşamaya devam etmişlerdir. Bu süreçte dini yapıları sayesinde birbirlerine
kenetlendikleri ve içinde yaşadıkları çoğunluk unsurlar arasında erimeden uzun
yıllar varlıklarını korudukları görülmektedir. Asimile olmamalarında, içinde
yaşadıkları toplumlar tarafından ötekileştirilerek tecrit edilmiş olmalarının
da önemli bir payının olduğu söylenebilir.
19. yüzyıl sonunda Rusya’da Yahudi toplumuna
yönelik uygulanan pogrom, Yahudi kanaat önderlerini İsrail Devleti’nin
kurulması için harekete geçirmiş, bu maksatla Avrupa’nın büyük devletleri ile
görüşmeler yapılmıştır. Bu arada zengin Yahudi İşadamlarının da finansman
desteğiyle Osmanlı yönetimindeki Filistin’e doğru göçler başlamıştır. Birinci
Dünya Savaşı’nın ardından Filistin’de İngiliz Manda Yönetimi’nin kurulmasıyla
ve Almanya başta olmak üzere Avrupa’daki, özellikle Yahudilere yönelik baskı ve
katliamların da etkisiyle göç hızlanmış, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından
İngiltere’nin bölgeden çekilmesiyle 1948 yılında İsrail Devleti kurulmuştur.
Filistin’de ilk gazetelerin Osmanlı Devleti
döneminde çıkmaya başlandığı görülmektedir. İlk İbranice gazete ise 1863
yılında haftalık olarak yayınlanmaya başlayan Ha-Levanon gazetesi olmuştur. Günümüzde de yayınını sürdüren en
eski gazete ise 1919 yılında yayınlanmaya başlayan Ha’aretz gazetesidir. İsrail’in en fazla tiraja sahip gazetesi olan
Yediot Aharonot gazetesi 1939’da, bir
diğer büyük tirajlı gazete Ma’ariv
ise İsrail Devleti’nin kuruluş tarihi olan 1948 yılında yayına başlamıştır.
İsrail, ekonomik ve kültürel olarak oldukça
gelişmiş bir ülkedir. Eğitim seviyesinin çok yüksek olduğu İsrail’de internet
ve telefon kullanımı da gelişmiş ülkeler seviyesindedir. Bunun gazete
tirajlarına da etki ettiği görülmektedir. Ülke nüfusunun yüzde 62’si günlük,
yüzde 79’u ise en az haftada bir gazete okumaktadır. Sadece Yahudi nüfus
arasındaki istatistiğin ise daha da yüksek olduğu görülmektedir.
İsrail’de gazetelerin yanı sıra diğer medya
mecraları da oldukça ilgi görmektedir. İlk radyo yayını İngiliz Manda Yönetimi döneminde başlamış, 1948 yılında da bu radyo
İsrail Devleti’ne bırakılmıştır. 1936 yılında kurulan bu radyo günümüzde İsrail’in Sesi Radyosu olarak yayınını sürdürmektedir. Ülkedeki televizyon
yayıncılığı da 1960’lı yıllarda başlamıştır. Günümüzde ülkede uluslar arası farklı
dillerde yayın yapan televizyonlar bulunmaktadır. Radyo ve televizyonların
sahiplik yönünden özel ve devlet olarak ikiye ayrıldıkları görülüyor. Kamu
radyo ve televizyonlarının yönetimi İsrail
Yayın Otoritesi’ndedir. Özel televizyonların denetimini ise İsrail 2. Radyo ve Televizyon Otoritesi
yapmaktadır.
Dikkat çeken önemli bir husus da İsrail’in yakın
dönemde göçlerle kurulan bir devlet olmasından dolayı ülkede çok dilli bir okur
kitlesinin mevcut olmasıdır. Nüfusun yüzde 19’u İbranice’nin yanında ikinci bir
dilde de gazete okumaktadır ki ikinci dili geldiği ülkenin dili
oluşturmaktadır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte bu ülkeden gelen
göçmenler sebebiyle ilk sırayı Rusça yayınlar oluşturmaktadır. Ancak, zamanla
göçmen Yahudiler İbranice’yi tercih ettiğinden farklı dillerde basılan
gazetelerin tirajları azalmaktadır.
İsrail, özellikle gazetelerin yayın
periyotları açısından da oldukça renklidir. Günlük ve haftalık gazetelerin yanı
sıra, sabah ve akşam gazeteleri de bulunmaktadır. Dikkat çeken bir diğer husus
ise ücretsiz yayıncılıktır. Ülkenin en fazla tijara sahip Hayom gazetesi,
ücretsiz olarak basılıp dağıtılmaktadır. Bu gazetelerden bir kısmı reklam
amaçlı, önemli bir bölümü ise dini içerikli süreli yayınlardır.
İsrail medyasında dikkat çeken önemli bir
başka husus da ordunun doğrudan sahipliğinde olan yayınların olmasıdır. Ordu Radyosu (Galei
Tzahal) ve Bamahane isimli dergi bunlardandır. Her iki yayının da ülkede
oldukça popüler olduğu söylenebilir.
Medya sahipliğine de değinmemiz gerekirse
İsrail de diğer pek çok ülkede olduğuna benzer bir yapı görülmekte, ülkede
çıkan gazete ve dergilerin önemli bir bölümü üç ailenin tekelinde toplanmış
durumdadır. Schocken Ailesi Ha’Aretz,
Moses ailesi Yedi’ot Ahronot, Nimrodi ailesi Ma’ariv gazetelerini
çıkarmaktadır. Ayrıca yayın evleri bulunan bu üç aile çok sayıda yerel gazeteye
de sahiptir. Moses ve Nimrodi ailelerinin dergileri ve müzik
şirketleri de bulunmaktadır.
Çalışmamızda İsrail’deki etnik yapıya da
değinmiştik. Nüfusun yüzde 25’e yakınını Araplar oluşturmakta, Araplar ise
Müslüman ve Hıristiyan olmak üzere ikiye ayrılmış durumdadır. Çalışmamızda
Araplarca çıkarılan önde gelen yayınlara da yer verilmiştir. Ayrıca, hem El-Fetih hem de Hamas tarafından çıkarılan Filistin bölgesindeki bazı önde gelen
yayınlara da çalışma içerisinde değinilmiştir.
Burada değişik sebeplerden dolayı (İsrail
tarafından baskılanması başta olmak üzere, ekonomik ve sosyal diğer sebepler)
Araplar arasındaki gazete okunurluğunun Yahudilere nazaran daha düşük olduğu
görülmektedir.
Sonuç olarak İsrail’de oldukça renkli bir
medya kültürü bulunmakta, hem gazete hem de dergi tirajları nüfusa oranla
oldukça yüksektir.
KAYNAKÇA
Al-Ayyam. (2007, 6 Nisan). Wikipedia, The
Free Encyclopedia. 21 Mart 2017 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/Al-Ayyam_(Ramallah) adresinden erişildi.
ABYZ News Link. Palestine Newspapers and News
Media Guide. 24 Mart tarihinde http://www.abyznewslinks.com/pales.htm adresinden erişildi.
Al-Ittihad, (2010, 21 Şubat). Wikipedia, The
Free Encyclopedia. 20 Mart 2017 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/Al-Ittihad_(Israeli_newspaper) adresinden erişildi.
Al-Madina. (2008, 9 Mart). Wikipedia, The
Free Encyclopedia. 22 Mart 2017 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/Al-Madina_(Israeli_newspaper) adresinden erişildi.
Al-Quds. (2010, 2 Mart). Wikipedia, The Free
Encyclopedia. 23 Mart 2017 tarihinde, https://en.wikipedia.org/wiki/Al-Quds_(newspaper) adresinden erişildi.
Gentile, C. Media Landscapes: İsrael. 10 Mart
2017 tarihinde http://ejc.net/media_landscapes/israel adresinden erişildi.
Caspi, D. (1986). Media Decentralization-The
Case of Israel’s Local Newspapers. New Jersey: Transaction Books.
Central Intelligence Agency. The CİA
Factbook: İsrael: 7 Mart 2017 tarihinde https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/is.html adresinden erişilmiştir.
Döner, A. (1997). Tarihsel Süreç İçerisinde
İsrail Devlet Modelinin Ortaya Çıkışı. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Dergisi, cilt:1, sayı:1, ss.1-18.
European Neighbourhood Journalism Network.
Israel-Media Landscape. 14 Mart 2017 tarihinde http://www.journalismnetwork.eu/index.php/_en/country_profiles/israel/ adresinden erişildi.
Globes gazetesi, 18 Mart 2017 tarihinde http://www.globes.co.il/en/article.aspx?did=577208 adresinden erişildi.
Gönenç, Ö. (2010). Dünya Medyası. İstanbul:
Truva Yayınları
Ha’aretz gazetesi, 17 Mart 2017 tarihinde http://www.haaretz.com/news/about-haaretz-1.63277 adresinden erişildi.
Hasidik Yahudileri, 14 Mart 2017 tarihinde http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=view&id=2811&Itemid=217
adresinden erişildi.
International Media and Newspaper. 21 Mart
2017 tarihinde http://www.4imn.com/reviews/15131.htm adresinden erişildi.
İsrael Hayom gazetesi, 3 Nisan 2017
tarihinde, http://www.israelhayom.com/site/about.php adresinden erişildi.
İsrael Hayom. (2015, 13 Ağustos). Wikipedia,
The Free Encyclopedia. 27 Mart 2017 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/Israel_Hayom adresinden erişildi.
Israel Ministry of Foreign Affairs.
Culture:Media. 21 Mart 2017 tarihinde http://www.mfa.gov.il/MFA/AboutIsrael/Culture/Pages/CULTURE-%20Media.aspx adresinden erişildi.
Jewish Virtual Library. Israel Society and
Culture: The Press. 17 Mart 2017 tarihinde http://www.jewishvirtuallibrary.org/the-israeli-press adresinden erişildi.
Kul Al-Arap. (2006, 27 Ocak). Wikipedia, The
Free Encyclopedia. 22 Mart 2017 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/Kul_al-Arab adresinden erişildi.
List of Newspapper in İsrael. (2015, 14
Mayıs). Wikipedia, The Free Encyclopedia. 15 Mart 2015 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_newspapers_in_Israel adresinden erişildi.
Media of İsrael. (2015, 18 Şubat). Wikipedia,
The Free Encyclopedia. 15 Mart 2017 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/Media_of_Israel adresinden erişildi.
Ojalvo, D. (2013). Siyonizm Nedir? 11 Mart
2017 tarihinde http://www.salom.com.tr/haber-86142-siyonizm_nedir__.html
adresinden erişilmiştir.
Palestinian Newspapers.2 Nisan 2017
tarihinde http://www.onlinenewspapers.com/palestin.htm adresinden erişildi.
Press Reference. İsrael. 10 Mart 2017
tarihinde http://www.pressreference.com/Gu-Ku/Israel.html adresinden erişildi.
Sada, F. A. Media Landscapes: Palestine. 17
Mart 2017 tarihinde http://ejc.net/media_landscapes/palestine adresinden erişildi.
The press in Israel, 17 Mart 2017 tarihinde http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4969714.stm adresinden erişildi.
Torstrick, Rebecca L. (2004). Cultur and Customs of İsrael. Londra:
Greenwood Press.
Vesti, (2009, 1 Temmuz) Wikipedia, The Free
Encyclopedia. 19 Mart 2017 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/Vesti_(Israeli_newspaper) adresinden erişildi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder