reklam

3 Temmuz 2017 Pazartesi

İsrail ve Filistin gazete ve televizyonları

israil medyası
İsrail devleti İkinci Dünya Savaşı’nı müteakiben, İngiltere’nin manda yönetimindeki Filistin’den çekilmesi ve Birleşmiş Milletlerin bölgede Arap ve Yahudilerden oluşan iki devletli bir yapı önerisi ile 1948 yılında kurulmuştur. Arapların itirazı da İsrail Devleti’nin ilanını engelleyememiştir (CIA-The World Factbook-İsrail).

          Dünyadaki tek Yahudi devleti olan İsrail’in dini temelli çok geriye giden bir tarihi vardır. Dünyada binlerce yıl dağınık olarak yaşayan Yahudiler, bir birlerine bağlı kalmalarını sağlayan inanç yapıları sayesinde azınlık olarak yaşamalarına rağmen asimile olmamışlardır.

İsrail’in ilk bin yıllık tarihini anlatan başlıca kaynak Tevrat’tır. Tevrat’a göre, Yahudilerin kökü ilk peygamberlerden Hz. İbrahim, Hz, İshak ve Hz. Yakub’a dayanmaktadır. O tarihlerde Mezopotamya’dan Filistin topraklarına hayvancılıkla uğraşarak göçebe bir kabile gelmiştir. Bu kabile tek tanrıya inanıyordu ve Tevrat’a göre Tanrı, bu kabileye söz konusu toprakları vaad etmiş ve buraya yerleşmelerini sağlamıştı (Döner, 1997-13)
Tevrat’a göre İsrail kelimesinin kaynağı, Tanrının Hz. Yakup’a verdiği bir isimdir. Tevrat ve Kur’an’da Hz. Yakub’un 12 oğlu ve onlardan gelenler “İsrail Oğulları” olarak adlandırılmıştır (Döner, 1997-13)
İsrail Oğullarının, tarihi zorunlu göçler ve sürgünlerle geçmiştir. Hz. Yakup zamanında Filistin topraklarında kıtlık yaşanması sebebiyle Mısır’a göç eden İsrail Oğulları, bu ülkede birkaç kuşak kalmış, Firavunlar tarafından esir ve köle olarak çalıştırılmıştır. Hz. Musa zamanında Firavun’un elinden kurtularak Filistin’e geri dönmüşlerdir (Döner, 1997-13)
Göçebe olarak yaşayan Yahudiler, Hz. Yuşa’nın Eriha Şehrini ele geçirmesiyle yerleşik hayata geçmeye başlayarak devletleşmişler, Hz. Davut ve Hz. Süleyman zamanında İsrail Krallığının sınırları genişlemiş ve Milattan Önce 1000’li yıllarda Ortadoğu’da önemli bir güç haline gelmiştir. Hz. Süleyman’ın vefatının ardından Krallık Yahuda ve İsrail olmak üzere ikiye bölünmüştür. İsrail Devleti, Asurluların saldırısı sonucunda M.Ö. 722’de, Yahuda Krallığı ise Babillilerin M.Ö. 586 saldırısı ile yıkılmıştır (Döner, 1997-14).
Asurlular ve Babilliler iki krallığa son vermekle kalmamış, aynı zamanda Yahudi halkını esir alarak yanlarında Mezopotamya’ya götürmüşlerdir. Perslerin Babil Krallığı’nı yıkmasından sonra, Yahudilerden bir kısmı tekrar Filistin’e dönmüşler, kısa bir süre bağımsız devlet kurmayı da başarmışlardır. Ancak İsrail Krallığına Roma İmparatorluğu tarafından son verilmiş, Yahudiler sürgüne gönderilmiştir (Döner, 1997-14). Roma ordusunun Kudüs’ü yıkmasının ardından Yahudiler dünyaya dağılmış ve 2 bin yıl boyunca tekrar bir araya gelememişlerdir.
Yahudiler, dünyaya dağılmakla beraber, kendi ibadethaneleri etrafında kenetlenerek kendi inançlarını yaşamaya devam etmişler ve dini birliktelik sayesinde varlıklarını asimile olmadan korumayı başarmışlardır. Yahudi toplumu için, inanç birlikteliğine ek olarak bir gün Filistin’e tekrar dönme ve kendi devletlerini kurma düşüncesi de ayrı bir toplumsal motivasyon kaynağı oluşturmuştur.
Siyonizm olarak, adını Kudüs yakınlarındaki “siyon” isimli tepeden alan, Yahudilerin Filistin’e dönme düşüncesi, 1882 yılında Rusya’da yaşanan Yahudi katliamı ve Fransa’daki Dreyfus Olayı ile politik bir hareket halini almıştır. Bu iki olay da 19. Yüzyılda Yahudi sorunun ön plana çıktığını göstermektedir. Avrupa’da kapitalist birikim ve tekelleşme karşısında ortaya sınıf Yahudilerin küçük burjuva rekabetinden şikayetçi olmaya başladı bu yüzden Yahudiler Rusya ve Batı Avrupa’da istenmiyordu (Döner, 1997-16). Yahudiler, 1881’de Rusya’da meydana gelen “Pogrom”ları (Yahudi köylerinin yağmalanması olayları) müteakip 1882 yılında Hovevei Zion (Siyon Aşıkları) örgütünü kurarak, zirai yerleşimler kurmak üzere Osmanlı idaresindeki Filistin’e göç etmeye başlamışlardır (Ojalvo, 2013).
Örgütlenmiş politik Siyonizm’in kurucusu, Viyanada eğitim görmüş Macaristanlı bir Yahudi olan Theodor Herzl’dir. 1895 yılında İngilizlerin desteğiyle bir Yahudi Devleti’nin kurulması amacıyla Filistin’nde veya Arjantin’de koloniler kurulması fikrini savunmuştur. Bu amaç doğrultusunda 1897 yılında İsviçre’de ilk Siyonist kongreyi toplamıştır (Döner, 1997:16-17)
Yahudilerin, Filistin topraklarına göçüne ilişkin, önce Almanlarla sonra II. Abdulhamit’e görüşen Herzl sonuç alamayınca İngiltere’ye yönelmiş ancak onlar da Arapların tepkisini almamak için sıcak bakmamışlardır. Çünkü o dönemde Filistin’ndeki Yahudi nüfusu 60 bin dolayında, Arap nüfusu ise 700 bine yakındı (Döner, 1997:18)
Çalışmalarını sürdüren Yahudiler için, I. Dünya Savaşı önemli bir fırsat olmuştur. Filistin’i topraklarını elinde tutan Osmanlı Devleti savaştan mağlup ayrılınca Filistin’den çekilmek zorunda kalmış, bu dönemde Yahudi göçü de bölgeye artmıştır. 1930’lu yıllarda Avrupa’daki faşist hareketlerin yükselmesiyle Filistin’e doğru göç dalgası daha hızlanmıştır. II. Dünya Savaşı’nın ardından ise İngiltere’nin savaşı kazanan tarafta olmakla beraber dünya siyasetindeki belirleyici gücünü ABD’ye kaptırmasıyla Filistin’deki manda yönetimini bırakmış bunun üzerine İsrail 14 Mayıs 1948 tarihinde bağımsızlığını ilan etmiştir.
1.        İsrail’de Medya
Günümüzde İsrail Devleti parlamenter demokrasi ile yönetilmektedir ve ülkenin nüfusu yaklaşık 8 milyon 200 bindir. Nüfusun yüzde 74.8’ini Yahudiler, geriye kalanın büyük çoğunluğunu ise Araplar oluşturmaktadır. Resmi dili, İbranice ve Arapça’dır (CIA-The World Factbook-İsrail, 2017).
İsrail Devleti, güçler ayrılığına dayanan parlamenter demokrasi ile yönetilmekte ve erkler, yasama meclisi (Knesset), yürütme ve yargıdan oluşmaktadır. Sistemin temeli, erklerin dengelenmesi prensibine dayanır. Yürütme Knesset denetimindedir. Yargının tam bağımsızlığı söz konusudur (Döner, 1997: 23).
Devletin başı cumhurbaşkanıdır. Bu makam devletin bütünlüğünü temsil eder ve partiler üstüdür. Cumhurbaşkanının yetkileri büyük ölçüde semboliktir, seremoni ile yapılır ve Knesset tarafından adaylar arasından beş yıllık süre için basit oy çoğunluğuyla seçilir (Döner, 1997:23).
Ekonomik olarak İsrail son yıllarda devlet egemenliğinde, merkezileşmiş, korumacı bir ekonomiden liberal serbest pazar politikalarına geçerek önemli değişikliğe uğramıştır. Son yirmi yılda, İsrail ekonomisi 1980'lerin krizden ve yükselen enflasyonundan kurtulmuş ve bugün özellikle ileri teknoloji sektöründe, elektronik ve yazılım geliştirme alanlarında son derece gelişmiş ve sanayileşmiş durumdadır (Gentile, 2017).
Filistin’de medya tarihi 19. yüzyılın ikinci yarısına dek geriye gitmekte, ilk gazetelerin Osmanlı imparatorlu döneminde Arapça ve İbranice olarak yayınlanmaya başladıkları görülmektedir. Filistin'deki İbranice basın, 1863 yılında haftalık Ha-Levanon (Kurucusu:  Yoel Moshe Salomon ve Michael Cohen) yayınlanması ile başlamıştır (Gentile, 2017). Bu gazeteden 6 ay sonra ise Havazzelet gazetesi Hasidik (Polonya Yahudilerince kurulan dini bir hareket-Sevivon) hareketin yayın organı olarak Haham Israel Bak tarafından kurulmuştur. Ancak her iki gazetenin yöneticileri bir birlerini illegal yayın yapmakla şikayet etmiş ve bu iki gazete Osmanlı yönetimi tarafından bir yıl içerisinde kapatılmıştır (Pressreference, 2017).
Havazzelet gazetesi 1870 yılında ilk kurucu Bak’ın damadı tarafından yeniden yayınlanmaya başlanmış ve 1911 yılına kadar yayınını sürdürmüştür. Gazete bu dönemde Filistin’de yaşayan Yahudiler hakkında haberler vermiş, 1880’li yıllarda Rusya’nın uyguladığı pogromlarda kaçan Yahudilere yönelik yardım kampanyaları düzenlemiştir (Pressreference, 2017).  Aynı döneme denk gelen bir diğer gazete ise Ben-Yehuda tarafından 1885 yılında devralınan haftalık Hatzvi gazetesidir. Yehuda 1901 yılında Osmanlı yönetiminden kendi gazetesi için yayın izni almış ve gazetenin ismini de Hashkafa olarak değiştirmiştir. Gazetenin en önemli özelliği yeni kelimeler de ekleyerek İbranice’nin canlanmasına yaptığı katkıdır (Pressreference, 2017). 
Filistin’de Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde başka gazeteler de yayınlanmıştır. Ancak, Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Filistin’in İngiltere’nin manda yönetiminde kalması sebebiyle, Osmanlı döneminde gönderilen bazı Yahudi gazeteciler de bölgeye dönmeye başlamış ve basında canlanma olmuştur. 1917 yılından itibaren, günlük, haftalık, akşam gazeteleri görülmeye başlamıştır. Bu dönemde dikkat çeken bir diğer husus da gazete yönetimlerinin Kudüs’ten Tel Aviv’e taşınmaya başlamalarıdır (Pressreference, 2017). 
 İlk dönem İbranice gazeteler, ya dini bir okur kitlesine ulaşmayı amaçlamış ya da İbranice’nin bilgi ve kullanımını modern bir konuşma dili olarak yaymak için bir araç olarak kullanılmıştır (Gentile, 2017).
Filistin’e yönelik Yahudi göçünün artması ve İbranice gazetelerin çıkmaya başlaması ile birlikte, bir tepki olarak Filistinliler de gazeteler çıkarmaya başlamıştır. Bunların ilki Hayfa’da 1908 yılında yayınlanan ve Yahudi kolonizasyonuna karşı çıkan El-Karmil gazetesidir. 1911 yılında ise Filastin gazetesi yayınlanmaya başlamış, bu gazete de okuyucularını Siyonist kolonizasyona karşı uyarmıştır (Torstrick, 2004: 71).
1.1.        İsrail Gazeteleri
İsrail okur-yazar oranının yüzde 97.8’i olduğu, nüfusun yüzde 92’sinin şehirlerde yaşadığı bir ülkedir. Gelişmiş bir ülke olan İsrail’de iletişim sistemlerinin de oldukça ileri olduğu görülmektedir. Ülkede, 11 milyona yakın telefon kullanıcısı ile 6 buçuk (% 79) milyonun üzerinde internet kullanıcısı bulunmaktadır (CIA World Factbook, 2017).
İsrail’de okur-yazar oranındaki yüksekliğe de bağlı olarak gazetelere ilginin oldukça fazla olduğunu söylemek mümkündür. 1999 yılı verilerine göre ülke nüfusunun yüzde 62’si günlük, yüzde 79’u ise haftada en az bir günlük gazete okumaktadır. Ayda en az bir dergi okuyanların oranı ise yüzde 48’dir (Torstrick, 2004: 69).
İsrail nüfusuna bakıldığında aslında iki parçalı bir tablo ile karşılaşılmaktadır. Yahudiler ve Müslüman Araplardan oluşan bu iki kesime ilişkin verilerin de bir birinden farklı olduğu görülmektedir. Gazete okunurluk oranına bu çerçevede bakıldığında Yahudilerin oranının daha da arttığı dikkat çekmektedir. Araplar ayrıştırıldığında Yahudi nüfus arasında haftada en az bir gazete okuyanların oranı yüzde 86’ya, ayda en az bir dergi okuyanların oranı ise yüzde 58’e çıkmaktadır. İsrailli Filistinliler arasında ise bu oran daha düşüktür. Filistinlilerin yüzde 63’ü haftada en az bir gazete, yüzde 34’ü de ayda en az bir dergi okumaktadır (Torstrick, 2004: 69-70).
İsrail’de gazete okunurluğuna ilişkin önemli bir başka veriyi de çift dilli okur kitlesi oluşturmaktadır. Nüfusun yüzde 19’u İbranice’nin yanında ikinci bir dilde de gazete okumaktadır. Bunlardan yüzde 13’ünü Rusya göçmeni Yahudiler,  yüzde 8’ini diğer ülkelerden göç eden Yahudiler, yüzde 2’lik kesimini ise İsrail doğumlular oluşturmaktadır (Torstrick, 2004: 69).
İsrail’de günlük olarak yayınlanmakta olan 22 gazeteden 10’u İbranice’dir. Geriye kalan 12 gazeteden 4’ü Arapça, 4’ü Rusça, 2’si İngilizce, 1’eri de Almanca, Fransızca’dır (Journalismnetwork, 2017).
Dünyada pek çok ülkede olduğu gibi İsrail’de de gazetelerin büyük çoğunluğu üç önemli ailenin elinde toplanmıştır. Schocken Ailesi Ha’Aretz, Moses Ailesi Yedi’ot Ahronot, Nimrodi Ailesi Ma’ariv gazetelerini çıkarmaktadır. Ayrıca yayın evleri bulunan bu üç aile çok sayıda yerel gazeteye de sahiptir. Moses ve Nimrodi ailelerinin dergileri ve müzik şirketleri de bulunmaktadır (Torstrick, 2004: 71).
1.1.1.         Ha'aretz Gazetesi
İsrail’in en önemli gazetelerinden biri olan Ha’aretz, 1919'da, bir grup gazeteci tarafından Kudüs’te Hadashot Ha'aretz (Memleket haberleri) ismiyle yayınlanmaya başlamıştır. Gazete 1923 yılında Tel Aviv’e taşınmış ve gazetenin Genel Yayın Yönetmeni Dr. Moshe Glickson olmuştur. Glickson, 14 yıl boyunca bu görevini sürdürmüştür (Jewishvirtuallibrary, 2017).
İsrail’in en eski ulusal gazetesi olan Ha’aretz (Journalismnetwork, 2017) ülkedeki kentli orta ve üst sınıfa hitap eden (Caspi, 1986:16) bir gazetedir. Her ne kadar ortanın solunda bir gazete olarak değerlendirilse de gazete kendisini “İç ve dış politikada liberal görünümlü” olarak değerlendirmektedir (Haaretz, 2017).
Rusya göçmeni Yahudiler tarafından kurulan Ha’aretz gazetesi 1935 yılında el değiştirmiş, Filistin’e yeni yerleşen, Alman Yahudisi işadamı Salman Schocken tarafından satın alınmıştır (Haaretz, 2017). Gazetenin sahipliği bu ailededir.
Gazetenin geniş bir kadro tarafından yayına hazırlandığı görülmektedir. Yaklaşık 330 gazeteci, yazar ve editörün görev yaptığı Ha’aretz gazetesi hafta içi 75 bin Cuma günü ise 95 bin satış yapmaktadır. Okuyucuların önemli bir bölümünü ise aboneler oluşturmaktadır (Haaretz, 2017).
1.1.2.  Yediot Aharonot Gazetesi
İsrail’in köklü gazetelerinden biri olan Yediot Aharonot, Filistin’in İngiliz manda yönetiminde olduğu dönemde 1939 yılında kurulmuştur, ulusal bir gazetedir (BBC, 2017). Kumarov isimli bir yatırımcı tarafından akşam gazetesi olarak kurulan Yediot Aharonot gazetesi, “son haberler” anlamına gelmektedir. İngiliz gazetesi London Evening Standart formatında yayınlanmaya başlamıştır. Finansal zorluklar yaşayan Kumarov gazeteyi satmak zorunda kalmış, Yehuda Mozes isimli emlak zengini bir işadamı tarafından satın alınmıştır (Jewishvirtuallibrary, 2017).
Yediot Aharonot gazetesi merkez sağda yer alan, açıkça milliyetçi, bağımsız bir gazetedir (Gönenç, 2010:241). “Şüphesiz ülkenin bir numaralı gazetesi” sloganını kullanan gazetenin tirajı hafta içi 300-350 bin civarında, haftasonu ise 600 bini bulmaktadır (Pressreference, 2017).
1.1.3.  Ma’ariv Gazetesi
İsrail'in en yüksek tirajlı ikinci gazetesidir. İsrail Devleti’nin kurulduğu 1948 yılında Yedioth Ahronoth gazetesinin şef editörü ve onlarca gazeteci ve teknik ekip kurumlarından ayrılarak bir gece Ma’ariv’i kurmuşlardır. Yedioth Ahronoth gazetesi çıkamamakla karşı karşıya kalarak büyük bir kriz yaşamış ancak bu krizi atlatmayı başarmıştır. İki gazete arasında bitmeyen bir rekabet de vardır (Torstrick, 2008: 71). Bir banker ve yatırımcı olan Oved Ben-Ami tarafından kurulan Ma’ariv gazetesi İsrail’in ilk akşam gazetesi olmuştur. Hafta içi 160 bin civarında tirajı olan gazetenin hafta sonu tirajı 270 binin üzerine çıkmaktadır (Pressreference, 2017).
1.1.4.  The Jerusalem Post Gazetesi
Filistin’in İngiliz manda yönetimi döneminde Kudüs’te 1932 yılında kurulmuş, İngilizce yayın yapan gazetedir. Filistin Postası ismiyle yayın hayatına başlayan gazetenin ilk okuyucuları, İngiliz yetkililer, eğitimli Filistinliler, Ortadoğu’da İngilizce konuşan diğer kişiler olmuştur. İsrail devletinin kuruluşunun ardından gazetenin ismi Jerusalem Post (Kudüs Postası) olarak değiştirilmiş ve İşçi Partisi’nin destekçisi olmuştur. Gazete 1989 yılında el değiştirerek, Kanadalı Holliger Media Grup’a geçmiş, bu el değiştirmeyle birlikte gazete editörlerinden oluşan 28 kişi istifa etmiştir. Yaşanan bu olayla birlikte gazetenin yayın çizgisi de merkez soldan merkez sağa kaymıştır (Torstrick, 2008: 72)
Jerusalem Post gazetesi, İsrail’in İngilizce yayın yapan en etkili gazetelerinden biridir. Detaylı ve güvenilir haber içeriği sağlayan gazetenin yurt içi haftalık tirajı 30 bin, hafta sonu ise 50 bin civarındadır. Gazetenin uluslar arası İngilizce baskısı 70 bin, Fransızca baskısı ise 7 bin 500 tiraja sahiptir. Gazetenin İsrail’deki okurları arasında çoğunlukla yabancı diplomatlar ile gazeteciler bulunmaktadır (Pressreference, 2017). Gazete diasporada oldukça etkilidir (Jewishvirtuallibrary, 2017).
1.1.5.  İsrael Hayom Gazetesi
İsrail’in yeni gazetelerinden biri olan Hayon gazetesi 30 Temmuz 2007 tarihinde yayınlanmaya başlamıştır. Başlangıçta haftada 5 gün (pazardan perşembeye kadar) yayınlanan gazete, 20 kasım 2009 tarihi itibariyle Cuma günü yayınlanan kapsamlı bir haftasonu eki vermeye başlamıştır. 9 haziran 2011 tarihi itibariyle ise internet üzerinden haftada 6 gün olmak üzere İngilizce baskılı yayına başlamıştır (Hayom, 2017).
Gazetenin günlük tirajı 325 bin, haftasonu ise 550 bin civarındadır. Bu rakamlarla hafta içi toplam gazete tirajlarının yaklaşık yüzde 40’ına haftasonu ise yüzde 37.6’sına sahiptir. Gazete, tirajda Yediot Ahronot gazetesi ile yarışmaktadır. Tabloid boyda çıkan Hayom, İsrail’in tek ücretsiz ulusal gazetesidir (Israel Hayom, 2017).
1.1.6. Globes Gazetesi
İbranice ve İngilizce yayın yapan Globes gazetesi, akşam gazetesidir. Globes, İsrail basını ve medyasında çeşitli alanlarda faaliyet gösteren Monitin grubunun sahibi olduğu, 1983 yılında kurulan Globes Publisher Itonut Ltd tarafından yayınlanmaktadır. 45 bin abonesi olan gazetenin seçkin bir okuyucu kitlesi vardır(Globes, 2017).
1.1.7. Vesti Gazetesi
Rusya göçmenleri tarafından, 1992 yılında Tel Aviv’de kurulan günlük Rusça gazetedir. Yedioth Ahronoth Grup tarafından çıkarılmaya başlanan gazetenin 1996 yılında 200 bin civarında okuru bulunuyordu. Ancak zamanla Rusça konuşan ülkelerden gelen göçün yavaşlaması ve daha önce gelenlerin de İbranice konuşmaya başlamasıyla gazetenin satışları hızla düşmüş 2000’li yılarda 55 bin satışa kadar gerilemiştir (Vesti, 2017)
1.1.8.  Diğer Gazeteler
İsrail’de ulusal ve yerel, günlük ve haftalık, sabah ve akşam yayınlanan çok sayıda gazete bulunuyor. Günlük gazetelerin tirajı, ücretsiz dağıtılanlar hariç, 500-600 bin civarındadır (Pressreference, 2017). Hafta sonu ise bu rakamın daha da arttığı görülmektedir. İsrail farklı ülkelerden Yahudi göçüyle oluşmuş bir ülke olduğu için çok farklı dillerde gazete yayınlanmaktadır. Bu gazetelerin önemli bir bölümü İbranice’dir. İbranice dışında Arapça, İngilizce, Fransızca, Lehçe, Yidişçe (Doğu Avrupa Yahudilerinin konuştuğu dil), Amharca, Farça, Ladino (İspanyol Yahudilerinin konuştuğu dil), Romence, Macarca, Rusça ve Almanca gazeteler çıkmaktadır (Pressreference, 2017).
Yukarıda belirtilenlerin dışında İsrail’de çok sayıda gazete çıkmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır: Hamodia (Bilgilendirici, Tiraj: 25,000, Kuruluş: 1950),  Le Journal d'Israël (Tiraj: 10,000, Kuruluş: 1971), Letzte Nyess (Son Haberler: Tiraj: 23,000, Kuruluş: 1949), Mabat (Tiraj: 7,000, Kuruluş: 1971), Nasha Strana (Ülkemiz, Tiraj: 35,000, Kuruluş: 1970), Shearim (Kapılar),  Viata Noastra (Tiraj: 30,000, Kuruluş: 1950), Yated Ne'eman (Tiraj: 25,000, Kuruluş: 1986) (Pressreference, 2017).  B'Sheva (Kuruluş: 2002, Tiraj: 130.000 Dini içerikli, ücretsiz), Calcalist (Kuruluş: 2008, günlük, Ekonomi), Israel Post (Kuruluş: 2007, Tiraj: 200.000, ücretsiz metro gazetesi), Makor Rishon (Kuruluş: 1997), The Marker (Kuruluş: 2000), Yated Ne'eman (Kuruluş: 1985), Courier (Kuruluş: 1991, Dil: Rusça), Kol Ha’ir (Haftalık, yerel gazete-Kudüs), Yedioth Tel Aviv (Yerel-Tel Aviv), Zman Tel Aviv (Yerel-Haftalık-Tel Aviv) (List of Newspaper in İsrael, 2017).
İsrail'de günlük gazetelerin yanı sıra, haftalık ve farklı zaman aralığında çok sayıda yayın da vardır. Bu yayınlar, geniş bir yelpazede farklı konu içeriklerine göre yayınlanmaktadır ve tirajları binden yüz binlere kadar değişiklik göstermektedir. Bu yayınlardan bazıları şu şekilde: Aurora (Tiraj: 20,000; Kuruluş: 1963; haftalık, gurbetçiler için), Bamahane (Kampta, Tiraj: 70,000; Kuruluş: 1934, İsrail Ordusu Yayını), Jerusalem Report (Tiraj: 65,000 Dünya geneli dağıtılıyor, Kuruluş: 1959), Laisha (Tiraj: 150,000, Kuruluş: 1946, Kadın dergisi), Otiot (Kuruluş: 1987, Çocuk dergisi) Ariel (Tiraj: 30,000, Kuruluş: 1962; Dışişleri Bakanlığı’nca çıkarılan kültür dergisi), Israel Law Review (Kuruluş: 1965), Nekuda (Batı Şeria ve Gazze’deki Yahudi Yerleşimcilerin Sesi), Israel Journal of the Medical Sciences (Kuruluş: 1965) ve Sinai (Kuruluş: 1937; Tevrat Bilim ve Edebiyatı), Lilac (Kuruluş: 2000, İsrailli Arap kadın dergisi), (Pressreference, 2017).
1.2.       Arapça Gazeteler
İsrail’de nüfusun önemli bir bölümü de Arap nüfus oluşturmakta, dolayısıyla Arapça gazeteler de yayınlanmaktadır. Bu bölümde İsrail’de yayınlanan Arapça gazeteler ile Filistin’de (Batı Şeria, Kudüs ve Gazze) yayınlanan önde gelen gazetelere değinilecektir.
1.2.1.  Al-İttihad Gazetesi
İsrail’de Arapça çıkan en eski gazete Al-Ittihad (birlik) gazetesidir ve 60 bin civarında tiraja sahiptir. 1944 yılında yayına başlayan gazetenin merkezi Hayfa’dır. Gazetenin kurucuları, Emile Toma, Fu'ad Nassar ve Emile Habibi’dir. İngiltere’nin Filistin’deki manda yönetimi döneminde kurulan gazete, hem o dönemde hem de sonraki İsrail yönetimi döneminde değişik sebeplerle defalarca kapatılmıştır. Komünist ideoloji doğrultusunda yayın yapan gazete, 2006 yılında yaşanan savaşta vurulmuş ve ağır hasara uğramıştır (Al-Ittihad, 2017).
1.2.2.  Al-Sinnara Gazetesi
Bölgedeki Müslüman ve Hıristiyan Araplara yönelik yayın yapan bir gazetedir (Pressreferance, 2017). 1983 yılında kurulan gazete, Arapça olarak günlük yayınlanmaktadır. Gazetenin baskısının yanı sıra internet yayını da bulunmaktadır (Internationalmedianewspaper, 2017).
1.2.3.  Kul Al-Arab Gazetesi
“Bütün Araplar” anlamına gelen gazete, 1987 yılında İsrail’in kuzeyinde yer alan ve Arapların yaşadığı Nazareth kentinde kurulmuştur. Haftalık olarak yayınlanan ve 40 bin civarında tirajı olan gazete, ağırlıklı olarak Hristiyan Araplar tarafından okunmaktadır ancak Müslüman Araplar da ilgi göstermektedir (Kul Al-Arap, 2017). 
1.2.4.  Al-Madina Gazetesi
Hayfa ve Tel Aviv’de çıkan yerel haftalık Arapça gazetedir. Tabloid formatta yayınlanan gazete 27 bin baskı yapmakta ve ücretsiz olarak dağıtılmaktadır. 2004 yılında yayına başlayan gazetede ağırlıklı olarak sağlık, spor, kültür ve sanat haberleri yer almaktadır (Al-Madina, 2017).
1.2.5.  Al-Quds Gazetesi
En eski Arapça gazetelerden biridir. 1951 yılında Mahmud Ebu Zalaf tarafından kurulan gazete 2005 yılına kadar Zalaf’ın yayın yönetmenliğinde yürümüştür. Ebu Zalaf’ın vefatı üzerine çocukları gazetenin yayının sürdürmektedir. Kudüs’te günlük yayın yapan gazete, Filistin’de tirajı en yüksek olan yayındır (Al-Quds, 2017).
1.2.6.  Al-Ayyam Gazetesi
Filistin’in Ramallah kentinde çıkan Arapça gazetedir. Günler anlamına gelmektedir. 1995 yılında yayınlanmaya başlanan gazetenin El-Fetih hareketine yakın olduğu düşünülmektedir (Al-Ayam, 2017). 10 bin civarında tiraja sahip gazetenin yazarlarının çoğu akademisyenlerden ve El-Fetih yöneticilerinden oluşmaktadır (BBC, 2017).
Filistin’de yukarıda isimleri geçen gazetelerin dışında, Al Daar, Al-Hayat Al-Jadeeda, Al Manar, Al Massar, Al Sabar, Al Safeer Aliqtisadi, Amlalommah, As Sabah, As Sennara, Assabeel, Donia Al-Watan, Falasteen, Fash Al Maqal, Free Palestine, The Jerusalem Times, Neda Al Quds, Palestina Liberation, The Palestine Telegraph, Palestine Times, Quds Neqs, Samidoon, Sawt Al Haqq Wal Hurriya, Wafa News Agency gibi gazateler yayın yapmaktadır (Onlinenewspapers, 2017).
1.3.       İsrail’de Televizyon Yayıncılığı
Televizyon, İsrail’in en önemli ve en etkili kitle iletişim aracıdır. Ülkede, televizyon yayınları, 1960’lı yıllarda başlamıştır. 1966 yılında eğitim içerikli yayınlar başlamış olmasına rağmen, politik karşı çıkma sebebiyle genel televizyon yayını gecikmiştir. İlk düzenli televizyon yayını ise İsrail’in 20’inci kuruluş yıl dönümünde Mayıs 1968’de gerçekleştirilmiştir. Buna rağmen ilk televizyon kanalı olan Channel 1’in (1. Kanal) haber, eğitim programları, eğlence, orijinal yapımlar ve çocuk programlarının olduğu düzenli yayına geçmesi zor olmuştur (Gentile, 2017).
Televizyon yayını 1980’li yıllara kadar siyah-beyaz olarak devam etmiş, 1980-1983 yılları arasında İsrail Parlamentosu’nda yapılan görüşmeler sonucunda renkli yayına geçilmesine karar verilmiştir. 1986 yılında ikinci televizyon kanalı da deneme yayınlarına başlamıştır (Gentile, 2017).
Türkiye’de olduğu gibi İsrail’de de özel televizyon yayıncılığına 1990’lı yılların başında geçildiği görülmektedir. Ülkede, reklamla finanse edilen özel sahipli televizyon yayınları bu tarihte başlamış, 1991 yılında kablonu televizyona geçilmiştir (Gentile, 2017).
1.3.1.  Channel 1 Televizyonu
İsrail’in ilk televizyon kanalıdır. 2 Mayıs 1968 yılında yayına başlayan kanal hala, devlet televizyonu (Israel Broadcasting Authority) olarak, karasal (dijital), uydu ve kablo aracılığıyla izleyiciyle buluşmaktadır. 1994 yılına kadar “Israeli Television” ismiyle yayınını sürdüren kanal daha sonra isim değiştirmiştir. Eğitim içerikli yayın yapan Channel 1 Televizyonu, Channel 2, Channel 10, Channel 33 ve Knesset Channel (Meclis Kanalı) ile birlikte karasal yayını bulunan 5 kanaldan biridir. Televizyon, az miktarda reklam alsa da daha çok devlet tarafından (lisans geliri) finanse edilmektedir (Media of Israel, 2017).
1.3.2.  Channel 2 Televizyonu
4 Kasım 1993 yılında yayına başlayan kanal, ikinci kanal olarak isimlendirilmektedir. Yayın merkezi Kudüs olan ticari bir kanaldır. Kablo, karasal ve uydu yayını bulunan Channel 2 televizyonunun kontrolü, İsrail 2. Televizyon ve Radyo Otoritesi’ndedir. Keshet ve Reshet medya şirketlerinin imtiyaz sahibi olduğu kanala İsrail Haber Şirketi ve İsrail Eğitim Televizyonu da içerik sağlamaktadır (Media of Israel, 2017).
1.3.3. İsrael Plus (Channel 9)
Eylül 2001'de Lev Leviev başkanlığındaki bir finans grubu olan Africa Israel Investments, isimli şirket Rusça yayın yapan bir kanal için girişimde bulunmuş ve olumlu sonuç almıştır. 12 Kasım 2002 yılında yayına başlayan kanal, 2013 yılında el değiştirerek Alexander Levin’e geçmiştir. Yayınlarını ağırlıklı olarak İbranice altyazı ile Rusça yapmakta olan televizyon zaman zaman da Rusça alt yazı ile İbranice yayın yapmaktadır. Rusya göçmeni Yahudileri hedef kitle olarak gören İsrael Plus Televizyonu, Kanal 9 olarak da bilinmektedir. Kablo yayın ve uydu aracılığıyla izleyiciye ulaşan televizyonun Kuzey Amerika’da da yayını bulunmaktadır (Media of Israel, 2017).
1.3.4. Channel 10 Televizyonu
28 Ocak 2002 yılında kurulan ticari televizyon kanallarından biridir. RGE Media Group’a ait olan televizyon İsrail’deki en fazla ilgi gören iki ticari kanaldan biridir. 2. İsrail Yayın Otoritesi kontrolündeki televizyon, Kuzey Amerika ve Avrupa’da da kablolu yayınla izlenebilmektedir (Media of Israel, 2017)
1.3.5.  Channel 20 Televizyonu
Yeni bir kanal olan Channel 20, 30 Haziran 2014 yılında yayına başlamış ve Yahudi izleyicileri hedef almaktadır. Karasal, uydu ve kablo yayını bulunan kanalın sloganı Miras Kanalı (Heritage Channe)’dır (Media of Israel, 2017).
1.3.6.  İ24 News Televizyonu
Patrick Drahi tarafından 17 Temmuz 2013 yılında kurulan haber televizyonudur. Yafa ve Tel Aviv’de merkezleri bulunan televizyon yayınını, birinci dil Fransızca olmak üzere İngilizce ve Arapça yapmaktadır. See Beyond (Ötesine Bak) sloganını kullanan televizyonun, dünya genelinde yayını bulunmaktadır. Televizyon, aynı isimle ABD’de yayın yapan televizyonla kardeş kanaldır (Media of Israel, 2017).
1.3.7.  Channel 33 Televizyonu
İsrail’de kurulan eski televizyonlardan biridir. İsrail Yayın Otoritesi tarafından, Şubat 1994 yılında kurulan ve kamu yayıncılığı yapan televizyonun merkezi Kudüs’tür. Karasal yayını bulunan kanalın dili Arapça’dır (Media of Israel, 2017).
1.3.8.  İsrail Eğitim Televizyonu (İsraeli Educational Television)
1965 yılında, Rothschild Ailesi’nin fon desteğiyle İsrail Eğitim Bakanlığı’nca kurulan ve Mart 1966’da yayına başlayan ilk televizyon kanalıdır. Okul çocukları için programlar üretmeye ve yaymaya odaklanan karasal yayın yapan bir devlet televizyonudur (Media of Israel, 2017).
1.3.9.  Knesset Channel (Meclis Televizyonu)
İsrail Parlamentosu (Knesset)’ten yayın yapan televizyon kanalıdır. 3 Mayıs 2004 yılında kurulan kanalda, ayrıca İsrail parlamentosuyla ilgili programlar da yer almaktadır. Televizyonun dijital karasal yayını ve uydu üzerinden yayını bulunmaktadır. Abonelere de görüntü aktarımı yapılmaktadır (Media of Israel, 2017).
1.4.       İsrail’de Radyo Yayıncılığı
Filistin’de ilk radyo yayını İngiliz manda yönetimi sırasında 30 Mart 1936'da, Kol Yerushalyim (Kudüs’ün Sesi) ismiyle başlamış, içerik olarak Müslümanlar ve Yahudiler’i kapsayan haber yayıncılığı yapılmıştır. 1940 yılında ise Kol İsrail (İsrail’in Sesi) adıyla korsan bir radyonun yayını başlamış ancak bu yayın kısa sürmüş, dönemin otoritesi tarafından kapatılmıştır. 1948 yılında İsrail’in kurulmasıyla birlikte Kol Yerushalyim (Kudüs’ün Sesi) Radyosu İsrail’e devredilmiş ve ismi de bu tarihten sonra İsrail’in Sesi (Kol İsrael) olarak değiştirilmiştir. 1950 yılında ise bu radyoya Galei Tzahal Radyosu (Ordu Radyosu) eklenmiştir. Bu iki radyo da hala yayını sürdürmektedir (Pressreference, 2017).
1.4.1.      Kol Yisrael (İsrail’in Sesi)
Yukarıda da ifade edildiği üzere, İngiliz Manda yönetimince kurulan ve daha sonra İsrail’e devredilen radyo kanalıdır. Devirden sonra radyonun ismi, korsan olarak kısa bir süre yayın yapan İsrail’in Sesi Radyosu ile değiştirilmiştir. Devlet radyosu olarak, İsrail Yayın Otoritesi kontrolünde yayınını sürdürmektedir(Media of Israel, 2017). 8 radyo kanalı aracılığıyla müzikten, akademik konferanslara, tartışma programlarına kadar farklı yaş gruplarını da kapsayan 17 farklı dilde yayın yapılmaktadır (Israel Ministry of Foreign Affairs, 2017)
1.4.2.          Galei Tzahal (Ordu Radyosu)
24 Eylül 1950 yılında kurulan ve günümüzde de yayınını sürdüren bir radyodur. Radyoda, haber, müzik, trafik durumu ve eğitim haberleri ile genel haberlerin yanı sıra eğlence programları, askeri haberler yer almaktadır. Çalışanlar arasında askeri personelin yanı sıra sivil personel de bulunmaktadır. Radyo müdürü, sivil kişiler arasından İsrail Savunma Bakanlığı tarafından belli bir süreliğine atanmaktadır (Media of Israel, 2017).
Galei Tzahal Radyosu’nun kardeş bir diğer radyosu ise 1993 yılında yayına başlayan Galgalatz’tır. İsrail’in popüler radyolarından biri olan Galgalatz, pop müzik ve trafik yayını yapmakta, buna ek olarak az sayıda farklı içerikte program da radyoda yer almaktadır (Media of Israel, 2017).
1.4.3.          Kol Chai Radyosu
İsrail’de ulusal boyutta, dini içerikli yayın yapan radyo kanalıdır. 1996 yılında yayına başlayan radyo, haftanın cumartesi hariç 6 günü yayın yapmaktadır (Media of Israel, 2017)
1.5.       İsrail’de İnternet Medyası
İsrail, internet kullanımının yüksek olduğu ülkelerden biridir. Nüfusun yüzde 79’unun internet erişimine sahip olduğu (CİAFactbook, 2017) ülkede, internet medyasının da yaygın olduğu söylenebilir. Ülkede geleneksel medya organlarının aynı zamanda internet yayınları da bulunmaktadır. Bunun dışında, farklı alanlarda yayınlarıyla öne çıkan internet siteleri de yer almaktadır.
1.5.1. Debka File (www.debka.com)
İsrail’in Kudüs merkezli askeri istihbarat sitesidir. Sitede, terörizm, istihbarat, ulusal güvenlik, askeri ve uluslararası ilişkiler ile Ortadoğu üzerine analiz ve yorumlar bulunmaktadır. İngilizce ve İbranice yayın yapan site, 2000 yılının Haziran ayında kurulmuştur. Sitenin sloganı, "We Start Where the Media Stop" (Medyanın durduğu yerde başlarız)’dır (Media of Israel, 2017).
1.5.2.  Walla (www.walla.co.il)
Tel Aviv merkezli Bezeq iletişim şirketine ait internet sitesidir. 1995 yılında kurulan site İsrail’in ilk portalı olma özelliğine sahiptir ve 2016 yılı itibariyle ülkedeki en fazla ziyaretçiye sahip sitelerden biridir. İbranice yayın yapan sitede haberin yanı sıra arama ve mail özellikleri bulunmaktadır (Media of Israel, 2017).
1.6. İsrail’de Haber Ajansları
İsrail medyasına haber sağlayan iki önemli haber ajansı dikkat çekmektedir. Bunlar, İsrail Haber Ajansı ve Yahudi Telgraf Ajansı’dır.
1.6.1.      İsrail Haber Ajansı (ITIM)
İsrail’in büyük gazeteleri ve İsrail’in Sesi Radyosu (Kol İsrael) tarafından 1950 yılında haber üretmesi amacıyla kurulmuştur. Uzun bir süre İsrail’in tek haber ajansı olarak faaliyet göstermiş ancak kendisini yenileyemeyerek 2006 yılında faaliyetlerini durdurmuştur (Gentile, 2017).
1.6.2.      Yahudi Telgraf Ajansı (JTA)
En eski Yahudi ajanslarından biridir. 1917 yılında Amerika Birleşik Devletleri’ninin New York kentinde kurulan ajans, dünya genelindeki Yahudi toplulukları hakkında haberler toplamakta ve 70 civarındaki abonesine sunmaktadır. Aboneleri arasında İsrail’in önde gelen gazeteleri de bulunuyor (JewishTelegraphicAgency, 2017).
1.7. İsrail’de Gazetecilik Eğitimi
1990'ların ortalarına kadar, İsrail'de gazetecilik eğitimi daha çok sektörde öğrenilmekte, çok az resmi eğitim vardı. 1996 yılından itibaren ise gazetecilik eğitiminin daha kapsamlı ve diplomalı hale gelmeye başladığı görülmektedir. Günümüzde tüm İsrail üniversitelerinde gazetecilik ve iletişim eğitimleri verilmektedir. Hebrew, Tel Aviv Bar Ilan, Hayfa ve Ben Gurion üniversitelerinde lisans, yüksek lisan ve doktora seviyesinde gazetecilik ve iletişim eğitimleri verilmektedir. Yine Sami Ofer İletişim Fakültesi’nde lisans düzeyinde gazetecilik eğitimi verilmekte, Open Üniversitesi’nde gazetecilik kursları düzenlenmektedir. Koteret Gazetecilik ve Telekomünikasyon Yüksekokulu’nda da yazılı ve internet medyası için 2-3 yıllık eğitim programı bulunmaktadır (Gentile, 2017).

SONUÇ
Yahudiler, dünyanın din temelli en eski milletlerinden biridir. Binlerce yıllık bir tarihe sahip olan Yahudi toplumunun ilk döneminde önce Mezopotamya’dan Filistin’e geldikleri, daha sonra burada çıkan kıtlık sebebiyle Mısır’a göç ettikleri, uzunca bir dönem Firavunlar yönetimindeki Mısır’da köle olarak çalıştırıldıktan sonra Musa Peygamber zamanında tekrar Filistin’e döndükleri ve burada devletler kurdukları görülmektedir. Ancak bu devletler de Asur ve Babilliler tarafından yıkılmış ve Yahudiler Mezopotamya’ya köle olarak götürülmüş, Babil Krallığı’nın Persler tarafından yıkılmasının ardından bir kısmı tekrar Filistin’e dönerek yeniden devletlerini kurmuşlardır. Son İsrail devleti de Romalılar tarafından yıkılınca Yahudiler için 2 bin yıllık sürgün tarihi başlamış farklı coğrafyalara dağılarak yaşamaya devam etmişlerdir. Bu süreçte dini yapıları sayesinde birbirlerine kenetlendikleri ve içinde yaşadıkları çoğunluk unsurlar arasında erimeden uzun yıllar varlıklarını korudukları görülmektedir. Asimile olmamalarında, içinde yaşadıkları toplumlar tarafından ötekileştirilerek tecrit edilmiş olmalarının da önemli bir payının olduğu söylenebilir.
19. yüzyıl sonunda Rusya’da Yahudi toplumuna yönelik uygulanan pogrom, Yahudi kanaat önderlerini İsrail Devleti’nin kurulması için harekete geçirmiş, bu maksatla Avrupa’nın büyük devletleri ile görüşmeler yapılmıştır. Bu arada zengin Yahudi İşadamlarının da finansman desteğiyle Osmanlı yönetimindeki Filistin’e doğru göçler başlamıştır. Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Filistin’de İngiliz Manda Yönetimi’nin kurulmasıyla ve Almanya başta olmak üzere Avrupa’daki, özellikle Yahudilere yönelik baskı ve katliamların da etkisiyle göç hızlanmış, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından İngiltere’nin bölgeden çekilmesiyle 1948 yılında İsrail Devleti kurulmuştur.
Filistin’de ilk gazetelerin Osmanlı Devleti döneminde çıkmaya başlandığı görülmektedir. İlk İbranice gazete ise 1863 yılında haftalık olarak yayınlanmaya başlayan Ha-Levanon gazetesi olmuştur. Günümüzde de yayınını sürdüren en eski gazete ise 1919 yılında yayınlanmaya başlayan Ha’aretz gazetesidir. İsrail’in en fazla tiraja sahip gazetesi olan Yediot Aharonot gazetesi 1939’da, bir diğer büyük tirajlı gazete Ma’ariv ise İsrail Devleti’nin kuruluş tarihi olan 1948 yılında yayına başlamıştır.
İsrail, ekonomik ve kültürel olarak oldukça gelişmiş bir ülkedir. Eğitim seviyesinin çok yüksek olduğu İsrail’de internet ve telefon kullanımı da gelişmiş ülkeler seviyesindedir. Bunun gazete tirajlarına da etki ettiği görülmektedir. Ülke nüfusunun yüzde 62’si günlük, yüzde 79’u ise en az haftada bir gazete okumaktadır. Sadece Yahudi nüfus arasındaki istatistiğin ise daha da yüksek olduğu görülmektedir.
İsrail’de gazetelerin yanı sıra diğer medya mecraları da oldukça ilgi görmektedir. İlk radyo yayını İngiliz Manda Yönetimi döneminde başlamış, 1948 yılında da bu radyo İsrail Devleti’ne bırakılmıştır. 1936 yılında kurulan bu radyo günümüzde İsrail’in Sesi Radyosu olarak yayınını sürdürmektedir. Ülkedeki televizyon yayıncılığı da 1960’lı yıllarda başlamıştır. Günümüzde ülkede uluslar arası farklı dillerde yayın yapan televizyonlar bulunmaktadır. Radyo ve televizyonların sahiplik yönünden özel ve devlet olarak ikiye ayrıldıkları görülüyor. Kamu radyo ve televizyonlarının yönetimi İsrail Yayın Otoritesi’ndedir. Özel televizyonların denetimini ise İsrail 2. Radyo ve Televizyon Otoritesi yapmaktadır.
Dikkat çeken önemli bir husus da İsrail’in yakın dönemde göçlerle kurulan bir devlet olmasından dolayı ülkede çok dilli bir okur kitlesinin mevcut olmasıdır. Nüfusun yüzde 19’u İbranice’nin yanında ikinci bir dilde de gazete okumaktadır ki ikinci dili geldiği ülkenin dili oluşturmaktadır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte bu ülkeden gelen göçmenler sebebiyle ilk sırayı Rusça yayınlar oluşturmaktadır. Ancak, zamanla göçmen Yahudiler İbranice’yi tercih ettiğinden farklı dillerde basılan gazetelerin tirajları azalmaktadır.
İsrail, özellikle gazetelerin yayın periyotları açısından da oldukça renklidir. Günlük ve haftalık gazetelerin yanı sıra, sabah ve akşam gazeteleri de bulunmaktadır. Dikkat çeken bir diğer husus ise ücretsiz yayıncılıktır. Ülkenin en fazla tijara sahip Hayom gazetesi, ücretsiz olarak basılıp dağıtılmaktadır. Bu gazetelerden bir kısmı reklam amaçlı, önemli bir bölümü ise dini içerikli süreli yayınlardır.
İsrail medyasında dikkat çeken önemli bir başka husus da ordunun doğrudan sahipliğinde olan yayınların olmasıdır. Ordu Radyosu (Galei Tzahal) ve Bamahane isimli dergi bunlardandır. Her iki yayının da ülkede oldukça popüler olduğu söylenebilir.
Medya sahipliğine de değinmemiz gerekirse İsrail de diğer pek çok ülkede olduğuna benzer bir yapı görülmekte, ülkede çıkan gazete ve dergilerin önemli bir bölümü üç ailenin tekelinde toplanmış durumdadır. Schocken Ailesi Ha’Aretz, Moses ailesi Yedi’ot Ahronot, Nimrodi ailesi Ma’ariv gazetelerini çıkarmaktadır. Ayrıca yayın evleri bulunan bu üç aile çok sayıda yerel gazeteye de sahiptir. Moses ve Nimrodi ailelerinin dergileri ve müzik şirketleri de bulunmaktadır.
Çalışmamızda İsrail’deki etnik yapıya da değinmiştik. Nüfusun yüzde 25’e yakınını Araplar oluşturmakta, Araplar ise Müslüman ve Hıristiyan olmak üzere ikiye ayrılmış durumdadır. Çalışmamızda Araplarca çıkarılan önde gelen yayınlara da yer verilmiştir. Ayrıca, hem El-Fetih hem de Hamas tarafından çıkarılan Filistin bölgesindeki bazı önde gelen yayınlara da çalışma içerisinde değinilmiştir.
Burada değişik sebeplerden dolayı (İsrail tarafından baskılanması başta olmak üzere, ekonomik ve sosyal diğer sebepler) Araplar arasındaki gazete okunurluğunun Yahudilere nazaran daha düşük olduğu görülmektedir.
Sonuç olarak İsrail’de oldukça renkli bir medya kültürü bulunmakta, hem gazete hem de dergi tirajları nüfusa oranla oldukça yüksektir.

KAYNAKÇA
Al-Ayyam. (2007, 6 Nisan). Wikipedia, The Free Encyclopedia. 21 Mart 2017 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/Al-Ayyam_(Ramallah) adresinden erişildi.
ABYZ News Link. Palestine Newspapers and News Media Guide. 24 Mart tarihinde http://www.abyznewslinks.com/pales.htm adresinden erişildi.
Al-Ittihad, (2010, 21 Şubat). Wikipedia, The Free Encyclopedia. 20 Mart 2017 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/Al-Ittihad_(Israeli_newspaper) adresinden erişildi.
Al-Madina. (2008, 9 Mart). Wikipedia, The Free Encyclopedia. 22 Mart 2017 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/Al-Madina_(Israeli_newspaper) adresinden erişildi.
Al-Quds. (2010, 2 Mart). Wikipedia, The Free Encyclopedia. 23 Mart 2017 tarihinde, https://en.wikipedia.org/wiki/Al-Quds_(newspaper) adresinden erişildi.
Gentile, C. Media Landscapes: İsrael. 10 Mart 2017 tarihinde http://ejc.net/media_landscapes/israel adresinden erişildi.
Caspi, D. (1986). Media Decentralization-The Case of Israel’s Local Newspapers. New Jersey: Transaction Books.
Central Intelligence Agency. The CİA Factbook: İsrael: 7 Mart 2017 tarihinde https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/is.html adresinden erişilmiştir.
Döner, A. (1997). Tarihsel Süreç İçerisinde İsrail Devlet Modelinin Ortaya Çıkışı. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, cilt:1, sayı:1, ss.1-18.
European Neighbourhood Journalism Network. Israel-Media Landscape. 14 Mart 2017 tarihinde http://www.journalismnetwork.eu/index.php/_en/country_profiles/israel/ adresinden erişildi.
Globes gazetesi, 18 Mart 2017 tarihinde http://www.globes.co.il/en/article.aspx?did=577208 adresinden erişildi.
Gönenç, Ö. (2010). Dünya Medyası. İstanbul: Truva Yayınları
Ha’aretz gazetesi, 17 Mart 2017 tarihinde http://www.haaretz.com/news/about-haaretz-1.63277 adresinden erişildi.
Hasidik Yahudileri, 14 Mart 2017 tarihinde http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=view&id=2811&Itemid=217  adresinden erişildi.
International Media and Newspaper. 21 Mart 2017 tarihinde  http://www.4imn.com/reviews/15131.htm adresinden erişildi.
İsrael Hayom gazetesi, 3 Nisan 2017 tarihinde, http://www.israelhayom.com/site/about.php adresinden erişildi.
İsrael Hayom. (2015, 13 Ağustos). Wikipedia, The Free Encyclopedia. 27 Mart 2017 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/Israel_Hayom adresinden erişildi.
Israel Ministry of Foreign Affairs. Culture:Media. 21 Mart 2017 tarihinde http://www.mfa.gov.il/MFA/AboutIsrael/Culture/Pages/CULTURE-%20Media.aspx adresinden erişildi.
Jewish Telegrapy Agency.  2 Nisan 2017 tarihinde http://www.jta.org/about-us adresinden erişildi.
Jewish Virtual Library. Israel Society and Culture: The Press. 17 Mart 2017 tarihinde http://www.jewishvirtuallibrary.org/the-israeli-press adresinden erişildi.
Kul Al-Arap. (2006, 27 Ocak). Wikipedia, The Free Encyclopedia. 22 Mart 2017 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/Kul_al-Arab adresinden erişildi.
List of Newspapper in İsrael. (2015, 14 Mayıs). Wikipedia, The Free Encyclopedia. 15 Mart 2015 tarihinde  https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_newspapers_in_Israel adresinden erişildi.
Media of İsrael. (2015, 18 Şubat). Wikipedia, The Free Encyclopedia. 15 Mart 2017 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/Media_of_Israel adresinden erişildi.
Ojalvo, D. (2013). Siyonizm Nedir? 11 Mart 2017 tarihinde http://www.salom.com.tr/haber-86142-siyonizm_nedir__.html  adresinden erişilmiştir.
Palestinian Newspapers.2 Nisan 2017 tarihinde  http://www.onlinenewspapers.com/palestin.htm adresinden erişildi.
Press Reference. İsrael. 10 Mart 2017 tarihinde http://www.pressreference.com/Gu-Ku/Israel.html adresinden erişildi.
Sada, F. A. Media Landscapes: Palestine. 17 Mart 2017 tarihinde http://ejc.net/media_landscapes/palestine adresinden erişildi.
The press in Israel, 17 Mart 2017 tarihinde http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4969714.stm adresinden erişildi.
Torstrick, Rebecca L. (2004).  Cultur and Customs of İsrael. Londra: Greenwood Press.
Vesti, (2009, 1 Temmuz) Wikipedia, The Free Encyclopedia. 19 Mart 2017 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/Vesti_(Israeli_newspaper) adresinden erişildi. 

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder